5-14 Blijf helder, dan leer je wat er aan belangrijks te leren valt

Jaargang 5 nr. 14 (13-09-2004)

De eerste satsangs van het nieuwe seizoen waren op Stoutenburg. Een vreugdevol samenzijn, een hernieuwd terugkeren tot de oorsprong. Daarbij wordt gesproken, maar wat er gebeurt is nauwelijks of niet afhankelijk van woorden. Het proces van verheldering en oplossen gaat zomaar door. Ik begon daarom maar met de opmerking: ‘Het maakt niet uit wat ik zeg ...’
Zo was er ook de ‘stiltedag’ op 10 september, die de deelnemers als heel bijzonder hebben ervaren. Als tekstje om aan te geven wat daar gebeurt, schreef ik het volgende.

Stiltedagen

Als er ontspanning komt, stopt het streven en ontstaat er stilte.
Bij interne helderheid, gaat het ontspanningsproces verder en wordt de stilte grootser.
Bewust-zijn wordt ruimer, voelend-zijn ontplooit zich:
zelf-zijn blijkt eenvoudig alles-zijn.
Formele meditatie met discipline (stil blijven zitten en de geest temmen) is niet nodig.
De heldere ontspanningsruimte laat speels de indrukken en verschijnselen oplossen als een suikerklontje in de koffie.
Leven is bewegen en mediteren is leven.
Dus laat het mediteren samengaan met bewegen.
De adem beweegt, het lichaam is nooit stokstijf, de energie stroomt.
Het lichaam krijgt impulsen om te bewegen, te liggen, te rekken.
In de sfeer van ontspannen helderheid krijgt de natuurlijkheid steeds meer kans.
De gezamenlijkheid van het gebeuren versterkt het proces. Openheid laat openheid ontstaan.
Het zelf-zijn kan zich steeds meer manifesteren, totdat het zich vóór de tijd in zijn eigen aard hervindt.
Zo zijn er de stiltedagen in spontaneïteit.
Zo is er het leven.

De volgende stiltedag is (niet in tegenspraak met de tijdloosheid) op 8 oktober, van 10.00 - 16.00 uur (9.30 uur thee/koffie), geen opgave van tevoren, kosten €18,- (laag inkomen: €12,-) op de dag zelf te voldoen, incl. thee/koffie; zorg zelf voor een lunch; ter keuze zitten op een matje of op een stoel.

Volgende week is er de eerste bijeenkomst in Rotterdam in een serie van vier over belangrijke aspecten van leven en dood. Het programma is
23 september: Lichaam: erotiek en spiritualiteit
28 oktober: De ander: blokkade of poort
25 november: Leven: nietigheid en grootsheid
16 december: Sterven: lijden en bevrijding
Zie voor een verdere aanduiding: www.spiritualiteit-filosofie.nl

Volgende week beginnen ook de bijscholingscursussen Yoga-lichaamsschema en Pranayama 2.
Op 17 september is er weer een open meditatie-avond onder leiding van Odile.

Van Patricia is er weer een nieuw interview, dit keer van Reinoud – in de bijlage.

Douwe Tiemersma

Tekst

Gesprek zaterdag 3 april 2004 op de Hoorneboeg (1)

Terwijl we zo zitten gaat het proces van ontspanning door. Zie meteen hoever de ontspanning doorgaat. Merk op wanneer dat proces stokt en welke spanning dat stoppen veroorzaakt. Wanneer het een grove spanning is, is het gemakkelijk vast te stellen: daar zit de spanning. Dan kun je verder teruggaan naar jezelf en dan blijkt even later de ontspanning door te gaan. Dit gaat door tot op het heel subtiele vlak, het niveau van heel subtiele gevoelens. Dit vereist dan wel dat je ook daar helder bewust aanwezig bent. Als dat niet zo is, blijf je gemakkelijk ergens zitten en zeg je: ‘Alles is toch mooi ontspannen; het is goed zo.’ Ja dat is zo, maar wel tot op zekere hoogte. Blijf dus helder kijken, op steeds subtieler niveau. Als er spanningen zijn, dan zijn ze duidelijk, ook op het subtiele vlak. Dan is het weer mogelijk ze los te laten. Blijf helder, dan leer je wat er aan belangrijks te leren valt.

Elke spanning komt als verschijnsel op. Die spanning ben je dus niet. Daarom kun je haar ook loslaten. Je merkt op dat die spanning een gelaagdheid heeft. Dat wanneer de grove spanningen verdwenen zijn, dat dan de subtielere zich aandienen, die je ook weer kunt laten gaan. Zo kan dat proces dus verdergaan. Zo komt alles wat er nog zit aan spanning aan het licht, alles wat je eerst als het ware aan je rugzijde hebt, of als basis waarop je staat, je eigen identiteit van waaruit je actief bent, van waaruit je leeft. Die zie je meestal niet. In de stilte en ontspanning komt dat wat onbewust was langzamerhand naar boven als een verschijnsel. Je merkt het op en dan kun je het loslaten. Dus steeds is er een herkenning van wat je was, maar niet bent en van wat je wel bent. Zelf ben je de waarnemer. De spanningen, die brokstukken van spanning, grof of subtiel, zijn verschijnselen die je waarneemt. Dat waargenomene ben je niet. Daarom kun je het ook gevoelsmatig loslaten.

Nu, dat was het dan eigenlijk.

Stel de dingen die je kunt leren bewust vast, zodat je de belangrijkste structuur heel helder voor ogen hebt. De bewustwording van dat wat eerst tot je eigen sfeer behoorde en daarom over het hoofd werd gezien, juist omdat je er op rustte, omdat het behoorde tot je eigen identiteit. In de stilte en ontspanning komen die verschijnselen naar voren op een afstand. Dan ben je er niet meer identiek mee, dan heb je ze eigenlijk al losgelaten. Dan kun je ze ook gevoelsmatig loslaten. Je merkt dat wanneer dat loslaten plaatsvindt, het proces van ontspanning doorgaat; tot op een volgende laag waar je blijkbaar nog in zit. Dan krijg je opnieuw dat bewustwordingsproces. Zie hoe gemakkelijk je ergens in een bepaalde laag kunt blijven steken. Vooral wanneer er al heel veel is losgekomen, wanneer er al heel veel ontspanning is. Mensen die al wat langer bezig zijn op de spirituele weg ervaren op een gegeven ogenblik dat alles veel lichter wordt, dat het leven vrij onproblematisch stroomt. Dat heeft het gevaar in zich dat de motivatie om verder door te gaan met het proces van verheldering en ontspanning verdwijnt. Nu, de situatie kan goed zijn, maar blijf helder zodat je het doorhebt als deze toch niet de uiteindelijke is. Of het uiteindelijk er is, zal wel blijken.
Het bestaan heeft iets van een holle toverbal. Elke keer gaat er weer zo’n mooi laagje af en komt er weer een andere kleur. Soms denk je: ‘Nu ben ik er bijna’, maar dan komt er weer een andere kleur. Ineens kan de laatste schil oplossen en dan is er alleen maar ruimte. Daar kun je dus een directe notie van hebben, een direct besef. Hoe sterker dat besef is, des te gemakkelijker al die schillen verdwijnen, al die zwaarte. Iedereen heeft al een besef van dat opene te zijn, die ruimte te zijn. Dat is de voorwaarde voor het doorgaan van het proces. Als dat besef er niet zou zijn, dan zou er geen richting bij alle verandering zijn, dan zou proces van steeds verdere bewustwording niet mogelijk zijn. Je bent al de ruimte, je bent al bewustzijnsruimte. Als het bewustzijn niet universeel aanwezig zou zijn, niet absoluut zou zijn, dan zou het proces heel gauw stoppen. Als bewustzijn ben je oneindig. In het verlangen ben je oneindig. In de liefde ben je oneindig. Ervaar dat alles in die eigen oneindigheid oplost.

Bijlage

Terugkijkend is de verandering te zien
Interview met Reinoud Waterreus
door Patricia van Bosse

Het is even zoeken in Utrecht, maar dan loop ik via een dichtbegroeid smal paadje over een loopplank en stap ik op de woonboot waar Reinoud woont. Gezeten aan zijn tafel kijken we uit over het water met in de verte een brug, een park en andere woonboten. Wat een ongewone en plezierige plek om te wonen!
Reinoud is er bijna altijd op de bijeenkomsten in Gouda, maar ik kan me niet herinneren dat hij wat heeft gevraagd of verteld. Nee dat klopt, zegt hij, alleen helemaal in het begin heeft hij nog wel eens een vraag gesteld. Maar er is door aanwezig te zijn de laatste paar jaar veel veranderd. ‘Mijn zwaartepunt is duidelijk verschoven’, zegt hij, ‘maar speciale ervaringen zijn er niet geweest’.
Ook verder in zijn leven verandert er op een heel natuurlijke manier veel. Zo is de relatie met ‘de liefde van zijn leven’ aan het ontluiken en is hij de yogaopleiding gaan doen. Hij voelt dat er zich steeds meer kan ontplooien. Zijn ontwikkeling illustreert hoe eenvoudig en natuurlijk het Advaitapad kan zijn.

Op de bijeenkomsten ben je stil, maar ik heb de indruk dat je er juist ook wel plezier in hebt om met andere mensen te praten?
Op de bijeenkomsten gaat het vooral om ontspannen, luisteren naar de woorden en achter de woorden. Om wat te vragen zou ik er weer een spanning in moeten brengen. In een gesprek heb ik het er een keer met Douwe over gehad, maar toen antwoordde hij: als het niet spontaan komt, dan niet. Het hoeft niet iets geforceerds te worden. Maar, zei hij toen, dat belet mij niet om jou misschien iets te vragen. Dat heeft hij ook maar één keer gedaan, verder vond hij dat kennelijk niet nodig. Het is mijn ervaring dat iedere vraag in zekere zin ook wel een vraag van mijzelf is en dat de vragen die ik heb toch wel gesteld worden.
Zo met zijn tweeën of in het algemeen met mensen ben ik helemaal niet stil en ben ik juist volop aan het kletsen. Maar met Douwe heb ik dat ook op andere momenten buiten de avonden niet, persoonlijk heb ik helemaal niets met hem en val ik altijd stil in zijn gezelschap. Niet als we iets praktisch te bespreken hebben of als we een persoonlijk gesprek hebben, maar dan gaat het ergens over. Toch heb ik het gevoel dat hij in alles mijn leraar is, misschien juist door die stilte. Dat leerelement zit op dat andere niveau. Het verbaast me wel van andere mensen dat ze het zo persoonlijk maken.
En: als je heel eerlijk tegen jezelf bent voel je het proces en dan heb je die bevestiging eigenlijk helemaal niet nodig. Maar toch roept iets in je vaak wel om die bevestiging.

Hoe zou je de verandering die er is geweest formuleren?
Mijn standpunt is echt verschoven. De persoon, ik-Reinoud, daar praat je wel over maar eigenlijk is het is geen punt van belang. Je gebruikt het wel in het dagelijkse leven, maar er is als het ware een voortdurende vertaalslag: o ja die persoon heeft ergens last van of vindt iets leuk, daar is weer dat riedeltje dat ergens gebeurt. Ergens is niet definieerbaar, ja ergens zijn er gedachten en gevoelens, maar dat ben je niet.
Er is wel de neiging en impuls om er weer in mee te gaan, maar dat komt steeds meer op een afstand. Een enkele keer is iets heel heftig en dan ga ik er nog in mee, heftige angst of heftig verliefdheid. Maar die herkenning is er steeds meer. Het gebeurt wel op mijn werk als ik lang achter een beeldscherm zit- ik werk in de administratie- en bijvoorbeeld moe ben en veel koffie heb gedronken, dat ik heel goed moet opletten om niet met het denken mee te gaan. Dan ga je als het ware die tunnel in.
Als ik terugkijk is dat zo veranderd. Ik zie nu mechanismen die ik eerder niet of veel minder goed herkende. Dan had ik het idee dat ik aan dingen vastzat en niet anders kon, maar op een gegeven moment laat je die gewoon los. Het is wat Douwe zegt: je komt steeds dichter tot aan de eerste impuls. Als er dan weer een impuls komt dan denk ik: o ja. Dat gevoel van ‘o ja’ is een constante voor mij geworden sinds de vorige zomer, heel even ga ik mee met een impuls en dan is het weer: ‘o ja’. Soms is er een ‘o ja’ die er nog twee dagen over doet, maar dat ‘o ja’ is er bijna continu.

Dus de herkenning is steeds duidelijker geworden, meer dan dat er op een bepaald moment een doorbraak was?
Het is heel geleidelijk gegaan, zonder spectaculaire ervaringen. Ik heb één ervaring gehad. Op Schiermonnikoog vorige zomer stonden we een hele tijd als een paaltje in het water. We hadden die meditatie gedaan en ik draaide me om. De wereld was op elkaar geklapt, hij was zo plat als een dubbeltje geworden. Het was een zijnservaring dat de wereld in plaats van drie, twee dimensies had. Die ervaring ebde weer weg. Toch hebben ervaringen met een hoger weten te maken. Als je dat een keer zo ervaren hebt, weet je dat zo’n ervaring kan terugkomen en dat je ook in zo’n ervaring zou kunnen gaan wonen.
Maar dat is wat betreft ervaringen het enige. Verder is het alleen maar geleidelijk gegaan, maar wel gestaag doorgegaan. Het verdiept zich voortdurend en het blijft doorgaan. Het hele idee dat het klaar en af is, lijkt me onzin. Soms denk ik, misschien komt er toch nog een grote verschuiving. Ik kan me er niets bij voorstellen, het lijkt dat die plotselinge dingen niet bij mij horen. Je hoort soms mensen vertellen dat ze plotseling veel gevoeliger zijn of allerlei energieën ervaren, maar dat is bij mij niet zo. Terwijl wel bij yoga en ook tijdens de pranayamacursus alles heel gemakkelijk gaat.
Wat ik ervaar is dat het steeds opener wordt, dus wat zou ik nog meer willen? Soms heb ik wel eens het gevoel gehad dat ik tegen een plafond aanzat. Maar dan voel ik na verloop van tijd toch wel weer de verdieping. Als ik drie of vier maanden terugkijk dan zie ik een verandering, het zijn kleine dingen maar toch is er steeds weer wat veranderd. Aan de andere kant zie ik dat er ook nog veel te ontvouwen is. Ergens zit dat toch nog.

Misschien moeten we over een paar jaar nog een interview houden, kijken wat er dan is veranderd.
Maar als die vraag in je opkomt zal er wel iets mee gebeuren?
Het is zoiets als het spel op leven en dood, dat totale loslaten, dat zijn dingen die op dit moment spelen. Als je op een dieper niveau nog meer ontspant dan zak je er nog dieper in, dan kan je het leven nog meer accepteren in zijn volledigheid dat het is zoals het is.

Je hoort wel van grote angst; dat soort dingen heb je niet gehad?
Er is nu nog wel eens angst, maar dat is op een manier dat het gezien wordt. Het is er, maar het raakt me niet. Ik ben één keer in mijn leven overspannen geweest, dat was een periode met depressies. Maar dat was een heel andere toestand dan die ik nu ooit nog ervaar. Nu is het zo dat ik alle gemoedstoestanden binnen 24 uur kan hebben, van prettig tot akelig. Het is echt een circus dat je voorbij ziet komen. Dan zie ik de angst en paniek, de weerstand van de persoon die daarop reageert. Dan is er wel iets van: daar wil ik vanaf, maar dan is er weer dat ‘o ja, o ja’.
Het doet me denken aan een stukje dat ik op een video zag van een Tibetaanse Rinpoche. Hij zei: ik heb in mijn leven alles meegemaakt, ook oorlog enzovoort en uiteindelijk was het niet meer dan een droom. Een droom of spel, maar het is wel uiterst serieus. Dat is de rare paradox daaraan.

Wat bedoel je precies?
Er is een periode geweest dat je er wel bij moet blijven als je wilt dat het doorgaat. Dat heb ik het laatste jaar wel gemerkt. Ook als het voor de persoon niet makkelijk is terwijl de openheid er wel is. Dat het meer op scherp wordt gezet. Als het er op aankomt is het wel heel serieus. Het lijkt dat die persoon toch bezig is met leven en dood.
Van de week hoorde ik dat een oud collega van 52 op sterven ligt, dan gebeurt er wel wat. Maar de dood zit zo aan gedachten vast. Een tijdlang heb ik een meditatie gedaan van Osho. Je gaat op bed liggen en vraag je af: als ik nu doodga wat gebeurt er dan? Als je dat een tijdje volhoudt, dan heb je wel een ervaring. Het is moeilijk te benoemen, maar een andere laag wordt bewust.
Een broertje van mij is doodgegaan toen ik 18 was, nu 20 jaar geleden. Toen heb ik het sterven van nabij meegemaakt. Ook daarin heb ik meegekregen: voor het sterven hoef je niet bang te zijn. Ziek zijn is emotioneel heel akelig, maar doodgaan is op zich niet iets waar je wakker van hoeft te liggen.

Ben je toen geïnteresseerd geraakt in spiritualiteit?
Nee dat kwam later. Ik was wel altijd een zoeker en dat heeft wel met de dood van mijn broertje te maken. Ik vond het erg om dood te gaan zonder het mysterie van het bestaan te hebben doorgrond. Dat ik een studie maatschappelijk werk ben gaan doen heeft ermee te maken. Misschien ook dat ik het gevoel had dat een carrière en geld niet zo hoefden. Later heb ik Gestalt therapie gedaan dat was ook een vorm van zoeken. Maar ‘India’ of ‘verlichting’ dat hoefde niet voor mij. Voor mijn zus overigens wel, die was voor je het wist naar Poona afgereisd naar Bhagwan. Ik vond het wel heel interessant om daar verhalen over te horen, maar voor mijzelf hoefde het niet. Ik heb heel gewoon geleefd: voetballen, uitgaan, werken, echt heel gewoon, niets bijzonders.
Mijn zuster ging naar Alexander Smit. Toen hij was overleden vroeg zij me of ik mee wilde naar de bijeenkomst in de Amstelkerk. Dat heb ik gedaan en ik was toen erg onder de indruk van de sfeer van grote wijsheid die er hing. Toen was er een reactie: hier wil ik het mijne van weten. Ik ben een boek van Alexander gaan lezen, het tijdschrift Zien en later Inzicht. Een paar maanden later wilde ik wel eens naar een leraar. Zo is alles bewust begonnen.
Ik ben van katholieke huize en toen ik voor het eerst in Gouda was, verwachtte ik iets alsof God zou binnenkomen toen Douwe binnenkwam. Maar hij bleek een heel gewone man te zijn, dat is juist het mooie aan Douwe.

Is dat katholieke belangrijk voor je geweest?
Er waren mooie dingen, het feest van het licht, het devotionele. Er kon in de kerk wel iets van dezelfde sfeer hangen als waar ik over had bij Alexander: een gevoel van grote wijsheid. Aan de andere kant merkte ik wel hoe benauwd het geloof werd ingevuld. Maar daar heb ik gewoon niet naar geluisterd, dat interesseerde me niet. Ik ben misdienaar geweest en dat heb ik jaren gedaan op woensdagavond. Daar moet ik nog wel eens aan denken, nu ga ik naar Gouda op woensdagavond.
Douwe heeft op een bepaald moment wel gezegd dat ik niet meer hoefde te komen, maar dan dacht ik zelf na een paar dagen toch: natuurlijk ga ik naar de bijeenkomst. Het is misschien de gezamenlijkheid van die groep mensen met dezelfde belangstelling, het is heerlijk om daarin te plonzen. Je moet er niet weer aan vast komen te zitten, maar als het nu heel plezierig is, waarom zou je het niet doen? Ook de werkzaamheden voor de Stichting: ik zit in de ploeg die thee maakt en ik ben nu penningmeester. Het is leuk en plezierig.
Er verschuift veel in mijn leven. Mijn hele leven heb ik gevoetbald, ik was aanvoerder en heb veel tijd besteed aan van alles daarvoor regelen. Dat viel volkomen weg. Nu doe ik de yogaopleiding. En dan natuurlijk de relatie met mijn nieuwe vriendin. Maar ik heb ook meer behoefte de mensen die naar Gouda gaan buiten de avonden te zien. En spontaan gebeurt dat ook meer.