7-4 Je bent als bewust-zijn-liefde-zijn universeel zonder centrum

Jaargang 7 nr. 4 (28 februari 2006)

Vooraf

De februariweek op Schiermonnikoog was weer bijzonder: er was een steeds verder inkeren in het eigen centrum van evenwicht (fysiek, energetisch-gevoelsmatig, mentaal, bovenmentaal) en het van daaruit totaal open komen. De stilte – in de kapel, in het landschap, bij de avondwandeling met maan en sterren – werkte sterk door ...
Inmiddels zijn er weer aardig wat cursus-bijeenkomsten geweest. Ook de Stiltedag van afgelopen zondag was goed. ‘De grote stilte neemt je stilte over’.

Tekst

Inleiding en gesprek te Gouda op 7 december 2005 – deel 2: Het oplossen van het laatste standpunt

Als je werkelijk blijft zitten op het standpunt van de getuige, voel je dat ook de laatste resten van dat samengetrokken-zijn gaan oplossen. Ervaar dat heel concreet.
Het standpunt van de getuige is je laatste standpunt. Daarin zitten nauwelijks meer persoonlijke elementen. Alleen ben je nog een standpunt van zien, van zicht, van het getuige-zijn van de verschijnselen. Er is nog een perspectief vanuit je zelf als getuige. De verschijnselen verschijnen in dat perspectief. Dat is de situatie van de vipassana-meditatie: je bent getuige van de verschijnselen en er is een duidelijk perspectief.
Je kunt dan opnieuw bewust worden van jezelf, nu als getuige-bewustzijn, als standpunt van bewustzijn van waaruit je de verschijnselen ziet. Als je daar opnieuw bewust wordt van jezelf, manifesteert zich de oneindige ruimte rondom je. Je laatste standpunt gaat dan vanzelf oplossen.
Wat betekent dat oplossen? Ga kijken. Kun je er nog iets over zeggen? Het is het oplossen van het specifieke perspectief, maar daarmee ook het oplossen van je standpunt. Als er geen perspectief meer is, dan is er niet meer de perspectivische constructie van het visuele veld met een verdwijnpunt in het oneindige, waar alle lijnen naar toe gaan, en terug, met een verdwijnpunt in het centrum van waarnemen, van jezelf. Als die structuur gaat oplossen, wat betekent dat dan voor jezelf, voor je eigen identiteit? Je lost als standpunt op. Dus zélf los je op. Ga kijken wat dat betekent.
Als dingen zich tonen, is het vanuit een bepaald perspectief. Als het nulpunt van het perspectief vanuit een bepaald standpunt is losgekomen, is er geen voorkeursperspectief meer. Dan is er een oneindig aantal perspectieven. Dan heb je je eigen standpunt toch overal? Als je iemand ziet, zie je meteen ook zijn of haar achterkant. Je ziet meteen de wijze waarop hij/zij de wereld ziet. Je bent ook die ander. Dat je eigen standpunt werkelijk is vrijgekomen, betekent dus dat je standpunt overal is. Zelf ben je overal. Dat is de betekenis van de tekst van de Kena Upanishad en de Ishã Upanishad: je zelf zien in alle levende wezens, het zelf zijn van alles. Wat betekent dat?
Alles en iedereen in die wereld heeft een eigen standpunt, dat is een zelf-zijn. Nu zijn al die standpunten je eigen standpunten. Je bent alles, letterlijk. Je bent zelf overal jezelf en je bent niets speciaals in beperkte zin.

Is het subject dan zonder object?
Gedeeltelijk is dat zo. Niets is verschillend van jezelf als subject. Maar, deze zijnservaring van eenheid van binnenuit gaat samen met de ervaring van buitenaf. Er zijn ook dingen en de levende wezens. Subject en object lopen dus helemaal door elkaar. Je kunt ze niet meer scheiden. Dat is de non-dualiteit.
Ga kijken wat het betekent dat werkelijk het laatste standpunt van jezelf gaat oplossen. Zelf los je op. Geen wonder dat er dan vaak in die ik-resten die er zijn, angst opkomt, alleen al de controle te verliezen. Die controle zat niet alleen niet in het handelen, maar ook in het waarnemen. In het waarnemen van de wereld zit al een sterke machtsuitoefening. In de waarneming krijgt alles een bepaalde vorm en wordt alles meteen benoemd: dit is dit, en dat is dat, alles is op orde. Vanuit een bepaald standpunt wordt in het zien alles op een bepaalde wijze ingedeeld. Daarin zit een machtsgebruik, een stuk gewelddadigheid. Je zet de wereld naar je eigen hand: zó is de werkelijkheid en niet anders.
Maar soms gaat die hele werkelijkheid met dat perspectief wankelen. Je standpunt en perspectief blijken niet zo erg stabiel te zijn. Af en toe zie je dat je standpunt verandert. Het kan ook helemaal oplossen.
In de maatschappij zie je het gevecht over de standpunten. Iedereen roept: ‘Kom hier, kom hier, kom hier; dít is een goed standpunt.’ Op welk standpunt je ook gaat staan, je hebt meteen een bepaalde definitie van de werkelijkheid en zo van jezelf.
Nu zegt ook de advaitaleraar: ‘Kom eens hier, aan de rand van de kosmos en ga eens zien wat ík zie.’ Dat is gevaarlijk, want als je werkelijk meegaat, betekent dat het einde van jezelf als standpunt. Er is een omkering van elk perspectief, een uitbarsting, in ontelbare standpunten, het binnenste buiten. Dat is bevrijding, namelijk van elk standpunt.
Dus eigenlijk is het heel eenvoudig. Als je het maar laat gebeuren.

Andere bezoeker:
Dus die bevrijding is eigenlijk onvoorwaardelijke liefde.
Jazeker, want zij is een volkomen gevoelsmatige acceptatie van alles en iedereen als jezelf, de acceptatie van het zelf van de ander als jezelf, het ook gevoelsmatig laten wegvallen van elke scheiding. Dat is inderdaad liefde. Je bent alles en iedereen. Dat is de eigenlijke betekenis van ‘de ander liefhebben als jezelf’. Bij die liefde komt de kwaliteit van bewustzijn, want je bent als bewust-zijn en liefde-zijn universeel zonder centrum.

Douwe Tiemersma