Andrew Cohen, Vrijheid kent geen grenzen

Ankh-Hermes, Deventer 1997, 104 blz., ISBN 90 202 81372

Verscheen in Tijdschrift voor Yoga 9 nr. 4 (December 1998), 147


Gevraagd iets te schrijven over het boekje met korte uiteenzettingen van Adrew Cohen moet ik de lezer duidelijk maken dat ik me strikt beperk tot dit boek en niet over zijn leraarschap zal schrijven. Dit laatste punt is sterk afhankelijk van de relatie die men met Adrew Cohen heeft. Ik heb alleen deze tekst van hem gelezen. Ik heb hem niet ontmoet, en weet weinig van hem. Lee Lozowick schetst in het voorwoord Andrew Cohen als iemand die open staat voor de benaderingswijze van anderen, die zich serieus inzet voor de bevrijding van zijn leerlingen, en die van zijn leerlingen eist serieus te zijn. Dat komt duidelijk uit in de diverse hoofdstukken.

Het boek bestaat uit vijfentwintig stukjes van enkele pagina's lang. Vooral gaat het hierin over noodzakelijke voorwaarden voor de doorbraak naar vrijheid: een overstelpende hartstocht, een zuivere intentie, het ernstig nemen van de eigen transformatie, een onwankelbare stellingname, een keuze maken, het verleden en de toekomst loslaten, het strijden en het cynisme opgeven, zelfonderzoek, overgave. Dat zijn klassieke punten van advaita-leraren. Daarop te wijzen is voor velen hard nodig. Er zijn weinig mensen die, meer dan wat ook, vrij willen zijn. De meesten zijn cynisch in de zin dat ze niet geloven dat het mogelijk is vrij te zijn, dat ze wantrouwig staan tegenover het leven en bang zijn voor liefde. De oproep om zelf stelling te nemen, om radicaal te zijn is duidelijk en ontzettend waardevol.

Zonder aan deze waarde afbreuk te willen doen, geef ik toch een paar aantekeningen bij enkele uitspraken. Wanneer over verlichting wordt gesproken is dat alleen in beeldtaal te doen. Cohen zegt 'Verlichting is als een juweel" en gaat op deze metafoor door. Het gevaar van metaforen is, dat ze je op het verkeerde been zetten en dat risico is hier erg groot. In "Over de auteur" wordt door een ander op het juweel-metafoor teruggegrepen en gezegd dat Cohen dit juweel vanuit elke hoek heeft bekeken. Maar Verlichting is niet iets dat je in je hand houdt en daarin kijkt wat zich daarin weerspiegelt. Misschien praat Cohen wel wat teveel en te gemakkelijk over Verlichting. De schrijver van "Over de auteur" verbindt verlichting met de vestiging van de hemel op aarde …
In zijn 'Introductie' schrijft Cohen dat hij tot het inzicht komt "Vrijheid kent geen verleden". Dat is zo: bij de meeste mensen werkt het verleden op een beperkende wijze. Toch hoeft dit niet altijd zo te zijn. Soms houd ik anderen voor, dat het nuttig is in het hier en nu vast te stellen dat je heel wat inzichten hebt, die te maken hebben met vroegere ervaringen. Er waren ervaringen van vrij-zijn, ga maar na. Deze zijn nu ergens in jezelf aanwezig. Je kunt ze weer tot leven laten komen en herkennen dat dat vrij-zijn de kern is van je bestaan.
Het antwoord van Cohen op de vraag 'En vindt men in die onmetelijke ruimte de antwoorden die men zocht?' is: Ja. Definitief. Mijn ervaring is echter dat er geen antwoorden komen op vragen, maar dat de vragen verdwijnen. Er is geen relatie tussen de "antwoorden die men zocht" en de Uiteindelijke staat, omdat de persoon die zocht er niet meer is. Hier laat ik het bij.
Natuurlijk is het nut van dit waardevolle boek en van het optreden van Andrew Cohen uiteindelijk afhankelijk van wat het teweeg brengt bij de lezers en toehoorders. Daarover kan men alleen zelf oordelen.

[DT]


Tweede bespreking

Andrew Cohen benadrukt dat verlichting geen individuele aangelegenheid is. Als ons verlangen naar verlichting niet uitstijgt boven het eigenbelang, is de intentie niet zuiver en zal die niet leiden tot het volledig vernietigen van onwetendheid.
Hij beklemtoont daarbij dat je uiteindelijk op jezelf aangewezen bent om te weten te komen hoe het leven in elkaar steekt. Je moet het verlangen naar waarheid zwaarder laten wegen dan al het andere. Dat verlangen zal zwaarder moeten wegen dan alle angst en twijfel, dan welke ervaring van ongerief dan ook. We moeten zover komen dat we niet langer bezorgd zijn om onszelf. Je moet meer geïnteresseerd zijn in wat waar is dan in hoe je je voelt.
Er is een verschuiving nodig van fascinatie met gedachten en opwellingen naar fascinatie met de context waarin deze gedachten en opwellingen opkomen. In dat diepe besef van de context blijkt veel van wat belangrijk scheen in feite totaal onbelangrijk. Als we als mens waarachtig bereid zijn het onbekende te aanvaarden, zullen we tot rust komen. Alles zal veranderen.
Maar er is meer. Als het meezit, wordt deze vrede niet een nieuwe veilige schuilplaats, een nieuw vast referentiekader. De bevrijdende kracht van absoluut vertrouwen kan en zal zich niet openbaren zolang men de behoefte aan scheiding, isolement en alleen zijn - los van de ander en los van het leven als geheel - toelaat. Omdat we hebben opgehouden met strijden zijn we eindelijk in staat ten volle te duiken in de ervaring te leven. We zullen tot onze verrassing een roeping ervaren om te strijden op een wijze die ons niet geketend houdt, maar die de wereld letterlijk in vuur en vlam zet. We zullen ontdekken dat men uiteindelijke bevrijding vindt door meer om het leven zelf te geven dan door er vrij van te zijn.
Als we bevrijd zijn van de overtuiging een geïsoleerde entiteit te zijn, kunnen we niet alleen persoonlijke bevrijding vinden, maar ook iets anders wat nog veel belangrijker is, namelijk een diep verantwoordelijkheidsgevoel voor het geheel.
Hij ziet het proces van spirituele evolutie, transformatie en ontwaken als een evolutionaire zaak. Als één iemand evolueert, betekent dit dat het mensenras als geheel is geëvolueerd. Vandaar ook het grote verantwoordelijkheidsgevoel. Als Atlas moeten we bereid zijn de hele wereld op onze schouders te torsen. Een ontzagwekkende taak.

Dit boek is een krachtig medicijn tegen zelfgenoegzaam indommelen in middelmatigheid, dat is zeker. In die zin is het zeer nuttig en welkom. Het maakt veel energie vrij.
Volgens mij maakt Cohen echter wel de fout de niveaus door elkaar te halen. Het kan een weg zijn de mensen aan te sporen zich tot het uiterste in te spannen in het belang van de wereld (karmayoga). Maar dan moet dit wel als weg gepresenteerd worden, niet als de bestemming. Voor Het Geheel is er immers niet alleen de ernst van de oneindige verantwoordelijkheid, maar ook de vreugde van de oneindige kwetsbaarheid.
Cohen heeft volgens mij te weinig oog voor het Absolute. Doordat hij het bijna uitsluitend over het leven heeft, raakt hij gefascineerd door de evolutie, die hij een absoluutheid toedicht die ze niet heeft.
Advaita kan een zeer gesloten systeem zijn, als er binnen dit systeem onvoldoende oog is voor het Absoluut Opene. Dan kan het een monster worden.

[J.-P.V.]