What is the relationship between sex and spirituality?

Special issue What is Enlightenment? Nr. 13, Spring/Summer 1998
Moksha Press, Lenox MA

Verscheen in Tijdschrift voor Yoga 9 nr. 3 (september 1998), 116


Het is de groep rond Adrew Cohen die het uitgebreide blad What is Enlightenment twee keer per jaar uitgeeft. Dat het niet sektarisch is is direct duidelijk bij het zien van de verscheidenheid aan bijdragen. De coryfeeën van het westerse tantrisme Margot Anand, Barry Long en Miranda Shaw komen in interviews aan het woord, tezamen met father Thomas Keating, swami Chidananda en Bhante Gunaratna, allen verdedigers van het celibaat. De redacteurs en Adrew Cohen die de interviews afnemen zijn allen op onderzoek uit naar de kern van ervaringen en naar de implicaties van beide standpunten. Bij Miranda Shaw krijgen ze te horen, dat het zonder tantristische seksuele vereniging onmogelijk is in dit leven verlicht te worden. Margot Anand en Barry Long benadrukken de ervaring van de ecstatische vrijheid en het Goddelijke door het orgasme. Zij wijzen op de ongelukkige traditie in Oost en West waarin het lichamelijke en seksuele worden verdrongen en niet geïntegreerd. De geïnterviewden die zich aan het celibaat houden benadrukken de vruchten van de onthouding: de onzelfzuchtige liefde voor anderen en voor God, de spirituele ontwikkeling naar een kosmisch bewustzijn. Zij wijzen op het dierlijke aspect van seksualiteit, op het leedvolle erin (Boeddha) en op de gevaren van seksuele praktijken. Swami Chidananda heeft een goed begrip van tantra, maar stelt dat de mens te zwak is voor dit pad. Zelf de Dalai Lama schijnt gezegd te hebben dat hij nog niet ver genoeg is om het tantristische pad met een partner te volgen. De interviewers laten een eindbeschouwing achterwege. De lezer mag zelf conclusies trekken. Een paar opvallende punten wil ik hieronder noemen.
Niet alleen de formuleringen van de resultaten (vooral: goddelijk of kosmisch bewustzijn) van de verschillende wegen lijken erg op elkaar, maar ook enkele centrale onderdelen van de weg zelf. Zowel bij het celibaat als in de tantra wordt de lichamelijk-geestelijke zuivering als heel belangrijk gezien. De nederigheid van Thomas Keating is terug te vinden in de tantristische houding van de man, die zich dienend opstelt tegenover de vrouw in haar aspect als godin. Agressie en egocentrisme worden doorbroken, wanneer men opgaat in de goddelijke sfeer of als men op de boeddhistische leegte is gericht. Bij beide benaderingen wordt de transformatie van de seksuele energie benadrukt. Wat is dan nog het verschil? Het verschil zit blijkbaar vooral in de tantristische versterking van de seksuele energie door het vrijen met een partner voorafgaande aan en tijdens de transformatie. De celibatair laat principieel het vrijen weg. Hij of zij wil zich direct richten op het spirituele dat uitgaat boven het lichamelijk-seksuele. Het is duidelijk dat beide paden hun gevaren en mogelijkheden hebben. Op elk pad zal men in ieder geval de seksualiteit moeten integreren in het geheel. Adrew Cohen schrijft in een aparte bijdrage: “Sex is neutral”. Daarin heeft hij gelijk. Alleen wanneer seksualiteit neutraal is, zal er geen reactie zijn zich dwangmatig in de seksualiteit te storten (positief), noch om haar af te zweren (negatief). Maar: dit zal echter ingezien moeten worden door een onderzoek van het Zelf dat verdergaat dan de seksualiteit!
Al met al is het blad een boeiende uitgave. De grote hoeveelheid advertenties die allerlei waren van de New Age-markt en spiritualiteit op Amerikaanse manier aanprijzen en het glanzende dikke papier doen overdadig aan. De combinatie van de opgenomen teksten kan erg leerzaam zijn.

[DT]