2010/10 Vanuit het transcendente komt de kritiek op alle acties vanuit een beperkt belang

Jaargang 11 nr.16 ( 18 oktober 2010)

Brahmabindu Upanishad

Ze zeggen dat het denken tweevoudig is,
ofwel zuiver, ofwel onzuiver;
onzuiver wanneer het gehecht is aan verlangens,
zuiver wanneer het vrij is van verlangens.

Het denken is derhalve de oorzaak
van onze gevangenschap of bevrijding;
van gevangenschap wanneer het gehecht is aan objecten,
van bevrijding wanneer het daar vrij van is.

Omdat een objectloze geest
voorwaarde is voor bevrijding,
moet men er naar streven
om de geest leeg te maken.

Degene die de geest opsluit in het hart
is vrij van gehechtheid aan de zintuiglijke wereld
en degene die bevrijd is van de geest
gaat op in het hoogste.

Houd de geest zo lang onder controle
totdat ze opgegaan is in het hart.
Dit is kennis, dit is bevrijding,
de rest is nutteloze boekenwijsheid.

Noch denkend, noch niet denkend,
denkend en niet denkend tegelijk,
bereikt men Brahman,
vrij van elke gehechtheid.

--- Lees verder het vervolg: Brahmabindu Upanishad

*

Spiritualiteit en maatschappij

De relatie tussen spiritualiteit en de maatschappij blijft mensen bezig houden. Zo blijkt  er de laatste tijd een uitgebreide en felle discussie te zijn in het georganiseerde boeddhisme (BUN, BOS). Enkele lezers van Advaita Post stuurden daarover teksten, o.a. uit Elseviers Weekblad 24 juli 2010, en vragen. De inhoud van antwoordmails was het volgende.

Ja, als er institutionalisering is in een spirituele traditie, krijg je gedonder in de glazen. Zie maar de Katholieke kerk, de Protestantse kerk(en), dus nu ook de Boeddhistische kerk. Niemand van de grondleggers had ooit een kerkvorming en maatschappelijke verzuiling (politieke partij, scholen, enzovoort) voor ogen. Dat geldt ook voor de werkelijk groten uit die tradities. Ik heb er anders over gedacht - 'het heeft toch ook een goede functie ... ' - maar de geschiedenis leert dat het altijd op grote schaal fout gaat. Spiritualiteit is primair iets in een verticale dimensie en, als het goed is,  werkt zij secundair vanzelf horizontaal door in de maatschappij. Bij verlichten is er geen verschil tussen die dimensies, maar als je je, zonder de hoogste spiritualiteit te hebben gerealiseerd, spiritualiteit gebruikt voor maatschappelijke activiteit, gaat het mis. Het gaat mis, doordat ego-elementen de spiritualiteit nu eenmaal verminken, zelfs als men de beste bedoelingen heeft. In de christelijke organisaties is daar volop ervaring mee opgedaan. Zelfs als men de zonden belijdt aan het begin van een vergadering en zelfs als men het 'woord van God' als leidend beginsel zegt aan te houden, komen er vervolgens de algemeen menselijke belangen en ideeën op de voorgrond. De hoogste spiritualiteit is te groots, te subtiel en te kostbaar om gebruikt te worden door ik-personen in hun nu eenmaal beperkte wereld. De spiritualiteit die zij gebruiken, heeft per definitie weinig met het hoogste te maken. Als beide worden samengebracht, worden verschillende niveaus door elkaar gehaald. Zo wordt de spiritualiteit verlaagd en ego-acties onterecht een hoge status gegeven. Dat leidt niet alleen tot verwarring, maar ook tot leiden.
Als enige is er in deze situatie een bereidheid mogelijk om je zoveel mogelijk te laten leiden door wat je vanuit de spiritualiteit als waardevol ziet voor de maatschappij, bijvoorbeeld het minimaliseren van ego- en groepscentrisme. Voor zover je zelf niet helemaal van vrij bent van zo'n centrisme, is er dus een grote schroom geboden om dit als grondslag van een maatschappelijke organisatie te maken en helemaal om je hierbij te beroepen op de hoogste spiritualiteit. Zo’n spiritueel adagium kan nooit als een maatschappelijke kracht worden ingezet tegenover andere krachten. Als men dat probeert, wordt het een aanfluiting. Dus, laat maar zien in hoeverre het mogelijk is 'het zoutend zout der aarde' te worden zonder prat te gaan op een spiritualiteit. Dat zal mogelijk zijn in de mate waarin de hoogste spiritualiteit is gerealiseerd. Daarop zal de primaire oriëntatie moeten blijven, zolang die realisatie nog niet heeft plaatsgevonden. De doorwerking  in de maatschappij van wat al gerealiseerd is, gaat vanzelf en heeft niets met ego-acties te maken.
Ten slotte is er nog het punt van de verzuiling, de maatschappelijke organisatie volgens overtuigingen. Daarmee worden scheidingen gemaakt en versterkt: wij tegenover de anderen. Dat kan begrijpelijk zijn in een periode waarin men vindt dat een bevolkingsgroep in een proces van emancipatie zit, maar sociologische gegevens hebben weinig te maken met echte spiritualiteit. Daarin blijft het doorzien van scheidingen als fictief en leedvol centraal staan.
Wat transcendent is ten opzichte van de maatschappelijke praktijk zal bepalend moet zijn voor die praktijk. Vanuit dat transcendente komt de kritiek op alle acties vanuit een beperkt belang. Steeds is er die kritiek, als het eigenbelang gaat spelen en baasjes bezig gaan met macht. Vanuit dat transcendente komt de eis van overgave van de ik-persoon. Steeds is er die eis, als de maatschappelijke gebeurtenissen doorgaan. Alleen door die overgave ontstaat een ruimte waarin geen scheidingen meer worden gemaakt.
Het zijn bovengenoemde inzichten waardoor men in de Advaita Vedanta nauwelijks instituties heeft geschapen. Ja, er zijn de Shankaracharya- kloosters en –orden, maar die zijn een randverschijnsel en in navolging van het boeddhisme gesticht. Omdat het gaat om Dat wat vooraf gaat aan alle cultuur en elke maatschappij, kan Dat nooit voor een legitimering van maatschappelijke organisaties en toestanden worden gebruikt. Laten we het zo maar houden.


Met een hartelijke groet aan iedereen,
Douwe Tiemersma


*

Mededelingen

Op vrijdag 5 november begint de cursus Non-dualiteit in de praktijk 2010: de verdere data zijn: 12, 19 november, 3 en 10 december 2010, van 10.00 – 12.30 uur.

*

Nieuw op de website

Spirituele Weg-Teksten betrokkenen
- Teksten Janneke: Herfst (…de schoonheid is zó intens / dat, tot tranen geroerd, / ik verdwijn als afgescheiden mens )

Spirituele Weg-Klassieke teksten
- Brahmabindu Upanishad

Studie en Praktijk -Yoga en Meditatie
- Uitgangstekst Werkgroep Yoga en Non-dualiteit / Intervisiegroep yogadocenten Gouda

Downloads - Opnamen 2010 aanvulling satsangs
- 10-09-29 Totale inzet