5-4 Als de wand eenmaal aan het scheuren is, is er geen houden meer aan

Al een tijd geleden is in het Programmaboekje aangekondigd dat het weekend op de Hoorneboeg (Hilversum) op 3-4 april als thema ‘het lichaam’ zou hebben. Omdat ik de laatste tijd veel over het lichaam heb gesproken, blijven de weekend-gesprekken zonder thema. Informatie en opgave: Marjo Vredenbregt, t. 030-2282857.

Van Schiermonnikoog kregen we het bericht dat het vakantiehuis St. Egbert nu na de verkoop toch voor ons openstaat voor overnachtingen. Degenen die voor de juni-retraites hiervan gebruik zouden willen maken, kunnen contact opnemen met mevr. P. van Wamelen, tel. 06-53966657.

De vraag hoe je verder moet op het spirituele pad, als je voor dit verdergaan niets kunt doen, blijft velen bezig houden. In InZicht (februari 2004) verscheen het artikel ‘Activiteiten op het spirituele pad’, dat een weergave is van een inleiding en gesprek te Gouda op 10 december 2003. In de bijlage is dit artikel te vinden.

Tekst

Gesprek 1 juli 2003, Schiermonnikoog (deel 3)

Ik ervoer mijn lichaam als centrum van de kosmos. Is dat die afstand die je aangeeft tussen mijzelf en mijn lichaam?
Als je jezelf in het centrum van de kosmos ziet staan, komt dit overeen met de ervaring van de oefening die we deden waarin je jezelf in het centrum van de hele grote bol ziet. Dan is er een tweeheid van zijn en bewust-zijn. Beide kunnen echter samenvallen. Dan lossen zich de laatste vormen op en wordt de ‘situatie’ onbeschrijflijk, omdat er geen ik en geen beeld is om te beschrijven.
De overgaan van de getuige op kleine afstand naar het open komen op kosmische schaal is een heel bijzondere ervaring. Dan dans je in het geheel van de kosmos, dan dans je als Shiva. Laat dat maar zo blijven. Je loopt en je danst in de kosmos. Ja, dat is een geweldige ervaring. Maar, laat je ook daarin steeds meer ontspannen, zodat de afstand die er is tussen je dansen en je bewust-zijn kan verdwijnen. Je stelt vast dat je zo groot bent als de hele kosmos. Het bewust-zijn is dan een intern weten zonder vorm. In ieder geval zijn de vormen dan geheel doorzichtig en niet verschillend van jou.
Het is mooi dat er steeds van dit soort doorbraken komen, doorbraken uit de vaste patronen. Volgens afspraak noemen we een bepaalde lijn horizontaal, en daarmee is de hemel boven en de grond beneden. We zitten op een stoel, in plaats van dat we geplakt aan een stoel naar beneden hangen. Dan zou de zwaartekracht naar boven zijn gericht, zodat alles naar boven valt. Jullie hebben dat ervaren en op dat moment is het vastzittende patroon doorbroken. Of, je gaat met kinderen spelen, zodat je vrijkomt van het volwassen patroon. Iemand bij wie dit het geval was, hebben we de hele dag niet meer gezien.
Als dit plaatsvindt met een intern bewustzijn, kun je duidelijk vaststellen wat dit betekent, deze overgang naar een nieuwe toestand die anders is dan de standaard. Zo heeft iedereen ervaringen die grote indruk maken. Stel dit duidelijk vast, zodat het proces van vrijkomen verder gaat. Als het op een half- of onbewuste plaatsvindt, kun je wel honderd of duizend keer dezelfde mooie ervaring hebben, terwijl je steeds in kringetjes loopt.
Ja, het is de gewoonte om aan het einde van de retraite een ronde te doen, waarin iedereen naar voren kan brengen wat in de eigen sfeer aan nieuw inzicht is gekomen.

* Vanmorgen tijdens de meditatie kwam er een besef dat het Absolute, dat ik ben, een onbeweeglijkheid heeft. De bewegingen die plaatsvinden, vinden eigenlijk helemaal niet plaats. Het is het oplichten van het Absolute. Al die impulsen, steeds is er het oprichten van het onbeweeglijke, het absolute zijn dat ik ben. Ja, en dat is het dan.
Dan kun je alle verhaaltjes vergeten. Dan is er niets meer nodig, want wat blijft is het Absolute, de Stilte. Wanneer dingen opkomen, blijft alles Dat. Er is niets anders. Er is beweging, er is geen beweging. Mooi, blijf daar zodat deze ‘situatie’ zich kan stabiliseren.

* Ik heb een intensieve week gehad. De eerste dagen waren er allerlei gedachten en was er onrust: ik kan niet weg, niet wegvlucht naar de wal. … Gisteren kon ik er rustig naar kijken en ervoer een grote stilte. Ondanks de onrust die in mij was, is er toch die stilte. Ik vond het mooi om te zien dat alle twee er tegelijkertijd kunnen zijn.
Dus die stilte blijft. Is die er nog steeds?

Ja, ik hoef daar geen moeite voor te doen, het gaat van zelf. Toch was er de verwarring door de oefeningen.
Als alles uit elkaar is gevallen, dan komt er stilte. Eerst kan er wat verwarring zijn, dat was ook de doelstelling van de oefeningen. Als de verwarring groot is houdt het denken op. Dan valt alles uit elkaar en dan is er pas ruimte en stilte voor iets nieuws.

* Voor mij is de ervaring van de stilte hier erg belangrijk. Het is een bewust besef van die stilte.
En dat is je eigen stilte. Die gaat samen met de stilte in de buitenwereld. De scheiding tussen beide valt weg.

Er is louter spiegeling, niet een zelf spiegelen.
Wanneer je verschijnselen ervaart, dan is dat een spiegeling. Maar ook kunnen spiegeling en verschijnselen steeds meer één worden. Zo worden ook de stilte binnen en de stilte buiten één.
Dit is een veel diepere stilte dan die waarin je geen geluid hoort. De Stilte staat los van geluid en stilte.

* Deze week waren er geen echt grote ervaringen. Maar wel kwam er een andere manier van zien, een heel subtiele verandering in het kijken.
Het is een verandering van bewustzijn. Bij jou is het heel duidelijk dat het bewustzijn zich uitbreidt naar binnen toe. Dat is een subtiele verandering, waarbij je steeds meer bewust wordt van de sfeer van je zelf, ook lichamelijk, energetisch, gevoelsmatig. Dat betekent een ontwikkeling van het herkennen.

Ook van die vaste patronen die wegvallen.
Ja, omdat je bewustzijn meer in het vizier krijgt. Ook dat. Die subtiele patronen zijn er nog, maar ze worden bewust en vallen steeds meer weg.

Ja. Ik blijf soms nog wel worstelen met die patronen. Vroeger gaf dit een scheiding, maar dat was nu niet meer het geval.
Wanneer je je afgescheiden voelt, voel je je eenzaam en komen er allerlei reacties. Door de helderheid van bewustzijn kun je terugkeren naar jezelf, het geheel. De gevoelsvormen en oude patronen blijken dan heel betrekkelijk te zijn, zodat je geen scheidingen meer krijgt.

* Het was een belangrijke week met veel kijken naar gedachtes. Voor mij was het belangrijk me als innerlijk bewustzijn te ervaren, maar ook kan het bewustzijn open zijn.
Eerst ontdek je je innerlijke blik, maar op een gegeven ogenblik valt bewustzijn binnen en buiten samen.

Ik realiseer me dat ik heel veel met mijn ogen heb gedaan. Er zit veel energie in mijn ogen. Dus de ontspanning is heel belangrijk.
Je ziet niet met je ogen. Als helder en ontspannen bewustzijn zie je veel meer dan wanneer je alles met je ogen wilt zien, want dan moet je hier kijken en daar kijken. Je veld blijft klein.

Er was het vertrouwen, dat ik vertrouw. Dat heb ik gevoeld: ik kan me loslaten. Ik voelde heel veel energie in mijn lijf en alles kwam open.
Als de wand eenmaal aan het scheuren is ...

Dan is er geen houden meer aan.

Bijlage

Activiteiten op het spirituele pad en niets kunnen doen voor verlichting
Douwe Tiemersma
Het onderstaande is een gedeeltelijke weergave van een inleiding en gesprek op 10 december 2003 te Gouda.

Ook nu gaat het om het verduidelijken van je eigen situatie. Daarom is het goed nog eens te spreken over je activiteiten in het kader van de advaitabenadering. Je doet van alles op het spirituele pad, terwijl je zelf niets kunt doen voor de uiteindelijke realisatie.

Word je dus maar weer bewust van je eigen situatie. Als er geen volledige realisatie is van je oorspronkelijke aard, blijft er een tweespalt tussen je huidige toestand en die eigen aard waar je een intuïtief besef van hebt. Je situatie nu is niet geheel bevredigend, er is een gemis. Het hoogste besef betreft de ‘situatie’ waarin dat gemis niet meer aanwezig is. Als deze polariteit er niet is, is er geen verandering, zowel in de verlichte ‘staat’ als bij mensen die het ‘wel goed’ vinden. Veel mensen ervaren hun huidige situatie niet als ideaal. Dan is er verlangen, dan is er de polariteit tussen deze situatie en de situatie zoals die eigenlijk zou moeten zijn. In elk verlangen, in elke dualistische situatie, heb je deze structuur.

De overgang naar het ideaal gaat vaak niet erg gemakkelijk, zo wordt gezegd. Dat is bij het nastreven van allerlei verlangde dingen vaak het geval. Dan is er een actie om in de richting van het doel te komen. Als die doelstelling grootser wordt, is er meestal meer energie en toewijding nodig. Als je een besef hebt van het onbeperkt-zijn, terwijl je allerlei beperkingen in je eigen sfeer ervaart, zal er in ieder geval in het begin een grote energie en toewijding moeten zijn, een sterke impuls om beweging te krijgen in je oude situatie. Gelukkig is die er vaak op een vanzelfsprekende wijze, doordat je gegrepen wordt door het ‘hoogste’. Dan is er automatisch de goede gerichtheid en de energie die nodig is om los te komen van de zwaartekracht van je oude situatie.

Het meest werkzaam is dus te blijven bij je hoogste besef. Dat is het enige wat je hebt voor een goede oriëntatie. Deze oriëntatie werkt vanzelf door naar de volledige realisatie, omdat deze aantrekt. Als dit niet direct werkt, doe je er goed aan alle verdere aspecten en mogelijkheden in je eigen sfeer optimaal te maken voor het verdere openbreken. Terwijl je focale oriëntatie op het hoogste blijft gericht, kun secundair, terzijde, dingen regelen, dingen die gunstig zijn voor het verminderen van de problemen bij het loslaten van beperkingen. Dit is iets wat je zelf kunt bekijken: in jouw situatie liggen bepaalde dingen voor de hand om te doen en andere dingen te laten. Dat kan yoga zijn, om lichamelijke verkrampingen te helpen oplossen, pranayama om diepzittende karmische brokken te laten smelten en wegstromen, meditatie om de geest rustig en helder te laten worden. Nisargadatta Maharaj stuurde soms mensen naar een meditatiecentrum als er teveel onrust was. “Kom volgend jaar maar eens terug,” zei hij dan. Het kan nuttig zijn ‘voorwerk’ te verrichten, zodat de situatie stiller en opener wordt. Daardoor wordt de kans op een werkelijke doorbraak groter. Als het allemaal vanzelf gaat: prachtig; als het niet zomaar vanzelf gaat, zul je in deze situatie opnieuw moeten kijken wat voor de hand ligt te doen om niet op dezelfde plaats te blijven zitten. Eerst zal de oriëntatie goed moeten zijn, maar zijdelings kun je je bewust blijven van de obstakels om die zoveel mogelijk los te laten.

Deze situatie is te vergelijken met de eerste fase van de reis van een raket die naar de maan wordt geschoten. Er moet een grote hoeveelheid energie worden gespendeerd om los te komen van de zwaartekracht van de aarde. Als de draagraketten niet voldoende voortstuwen, valt de raket in een kringetje terug op aarde. Als de oriëntatie niet goed is, gaat het ook mis. Als beide goed zijn, komt de raket op het punt van no return. Eerst moet er een geweldige energie zijn, gerichte energie. Dan wordt de zwaartekracht van de aarde minder sterk en die van de maan sterker. De raket schiet over het evenwichtspunt heen. Daarna hoeft niets meer gedaan te worden. Dat is de tweede fase. Er is geen zwaartekracht van de aarde meer, er hoeft niets meer losgelaten te worden.

Vaak is er wel een verlangen naar bevrijding, maar is er zo’n duffe toestand dat er geen verandering komt Er zal een geweldige energie moeten zijn in alle aspecten van jezelf, ook bewustzijns-energie, een totale inzet. De oude gewoontes en identiteit, de zwaartekracht van het gewende en vanzelfsprekende zijn vaak sterk. Als ze de overhand krijgen tijdens je reis, zwaai je af als bij een mislukte lancering. Krijg duidelijkheid in je situatie. De grens waarna de zwaartekracht van de oude dingen wegvalt, kan overal liggen. Soms is er geen grens, of de grens is al lang overschreden, soms komt hij snel, soms na langere tijd.

Op een gegeven ogenblik schuif je over een grens heen, waarna alles vanzelf gaat. Dan is het idioot om bezig te blijven. Dan is er de vanzelfgaande beweging, de ontspanning. Je hoeft niets meer te doen. Het enige is helder te blijven, helder op een uiterst passieve wijze, zodat er niet onbewust stuurraketjes gaan werken waardoor je uit de koers raakt. In de ontspanning, de overgave gaat het proces vanzelf door.

Wees je bewust van je situatie. Haal de situaties niet door elkaar. Vóór de passering van de grens doe je er niet goed aan te zeggen ‘ik kan toch niets doen, ik blijf rustig zitten’. Dan verandert er weinig of niets. Als je over het punt heen bent: houd op met zoeken, met verlangen, met oefenen. Alles is er al, niets is meer nodig. Ontspan je, blijf helder en de realisatie kan er heel snel zijn. Voor velen die hier aanwezig zijn geldt dat, omdat ze in de tweede fase zitten. Laat het maar gebeuren, het gaat vanzelf.

Misschien dat je nog wat resten van de eerste fase ervaart, wat oude brokken. Deze lossen vanzelf wel op in de ontspanning. Als je merkt dat ze hardnekkig zijn, kun je best nog wat doen aan bijvoorbeeld yoga en meditatie. Maar, dat is geen beoefening meer om iets te bereiken. Bij de ontspanning en goede gerichtheid op het hoogste doe je eigenlijk niets. Het belangrijkste is gebeurt. Je bent al over de rand, je valt al, onherroepelijk, onhoudbaar.

Dus, steeds zal de inzet totaal moeten zijn. Deze kan niet anders dan totaal zijn, want als deze er niet is blijf je op een bepaald niveau hangen. Op het persoonlijke niveau zal deze inzet activistisch zijn. Als de grens gepasseerd is, is er ook in zekere zin de volledige inzet. Maar, deze is er nu vanzelfsprekend, het gaat vanzelf, omdat er overgave is, omdat er geen persoon meer is. Daarom kan er nu een volledige ontspanning zijn, daarom hoeft er niets meer gedaan te worden. In stille helderheid stel je vast: Dit is het.

Ik ervaar bij mezelf, dat mijn situatie wisselend is. Nu eens val ik de ene dan weer de andere kant uit. Daar zit nog een onduidelijkheid.
Het enige wat je kunt doen, is bij jezelf te rade te gaan om te zien wat je nu echt wilt. Dat is nodig om een goede oriëntatie te houden. Je kunt verschillende dingen naast elkaar zetten en vaststellen wat een hogere en wat een lagere waarde voor je heeft. Wees daarin eerlijk, dan wordt het je duidelijk. Jammergenoeg is dit zien niet altijd voldoende om de consequenties te nemen, want de motivatie om goed gericht te blijven, heb je of heb je niet. Dat ligt nu eenmaal bij mensen verschillend. Een duidelijk inzicht in wat je het belangrijkste vindt, kan wel helpen. Een bewuste vaststelling, kan leiden tot het accepteren van de consequenties daaruit, tot een bewuste keuze.

Ik heb te maken met ziekte en ervaar een stagnatie. Soms is er een vrije val.
Het is mogelijk op het grensgebied te blijven hangen. Er is veel energie geweest, maar dan is de trek in beide richtingen even sterk. Als de val inzet, gaat het vanzelf. Wat heb je dan nog met ziekte te maken? Ook bij stagnatie: oriënteer je je op de juiste wijze en ontspan je maar.

Misschien is het nuttig om ook een ander beeld van de raket te geven: dat van een raket die de ruimte in wordt geschoten zonder doel. Na het punt van no return gaat de raket door in de kosmische ruimte om daar langzaam uiteen te vallen, op te lossen in het heelal en om te herkennen dat de ruimte van de raket niets anders is dan de totale ruimte. Voor zover de raket er nog is, kan het nuttig zijn te kijken naar de materialen die zijn meegenomen, om terug te keren naar de diverse niveaus van menselijk functioneren. Dit is blijkbaar nodig, voorzover niet alles doorzichtig en vrij is geworden. Bij Nisargadatta Maharaj werden we door alle sferen naar de grens en daaroverheen gejaagd. Als de wereld terugkeert, blijkt er nog een proces te zijn waarin de bevrijdende doorbraak zich in deze wereld gaat uitwerken. In dat kader is het nuttig nog eens heel precies te gaan kijken naar het lichaam, naar de energetische, de gevoelsmatige, mentale en sociale processen. Als dat niet gebeurt, zijn er minder leuke gevolgen. Als dat wel wordt gedaan vanuit het grote Bewust-zijn, door volledig open te blijven, komen alle donkere resten aan het licht en lossen zij op in deze Ruimte. Dat heeft niets met activiteit te maken. Wel met de oplossende werking van de Openheid zelf. Zo kan direct, zonder middelen, Openheid zich manifesteren. Dan pas is er het volledige herkennen dat er altijd alleen maar Openheid was, dat er eigenlijk niets is gebeurd.