6-3 Als je ervaart dat er voor jou talloze perspectieven zijn, ben je vrij

Jaargang 6 nr. 3 (14 februari 2005)

De retraite van vorige week op Schiermonnikoog kenmerkte zich door een intense stilte. Terwijl de zomerweken iets extraverts hebben, was er nu een diepe inkeer, in de kapel, op het strand, overal. Zelfs het dansen op de rock-muziek was ingetogen in de oneindige stille ruimte. In dit stille zelf-zijn was de non-dualiteit duidelijk, voor enkelen werd de herkenning definitief. Opmerkelijk was ook het volgende.

Het Advaita Centrum op de Crabethstraat in Gouda is nu op de woensdag- en donderdagmiddag voor iedereen open die daar rustig wil zitten, mediteren of lezen, of die daar anderen wil ontmoeten. In ieder geval is Ann daar om de deur open te doen. Op de woensdag is er aansluitend aan de open middag de yogales van Agnes en daarna de satsang.

Op 8 april is er het symposium ‘Met drie ogen'. Intercultureel doordenken van de kruisbestuiving tussen westerse filosofie en oosterse spiritualiteit’. Dit symposium wordt, erg aardig, georganiseerd rond mijn afscheid van de Erasmus Universiteit. Een aantal vrienden en collega’s leveren een bijdrage. In de bijlage staan de gegevens. Mij is gevraagd te vermelden dat degenen die zich willen opgeven eerst contact moeten opnemen om te checken of er nog plaats is via het emailadres: centrum@spiritualiteit-filosofie.nl

De stiltedag van 8 april wordt verschoven naar 15 april.

Tekst

Retraitedag Gouda, 8 januari 2005 (3) - Vrij-zijn en alles zijn

Ik heb het gevoel van openheid vooral als ik slaap. Als ik wakker word, ervaar ik dat alles open is. Maar dan komt al gauw het denken: ‘Wat hebben wij het goed en wat hebben die anderen het slecht.’ Ik blijf dan met een schuldgevoel zitten. Dat is een dilemma.
Als je een dilemma ervaart, ga je opnieuw kijken om te zien waardoor het ontstaat. Die oorzaak is toch dat je vanuit de openheid in een beperkte identiteit duikt? Je gaat dan over jezelf denken als een persoon met een goed leven en met een schuldgevoel. Omdat je inzoomt op de wereld van je gedachtespinsels en je je daarin gaat vestigen, komen er de problemen.

Je kunt niet anders. Dat gaat vanzelf.
Nee, hoor. Het gaat alleen vanzelf omdat je je niet bewust bent. Het gebeurt door niet-weten. Dat is de bron-oorzaak van alle ellende. Mensen zeggen dat ze bepaald worden door de omstandigheden waar ze in terecht komen. Soms zijn de omstandigheden prettig, soms niet. Je wordt dan als een stuk hout heen en weer geslingerd.

Ik voel me tegelijkertijd vrij en niet-vrij
Wat is primair? Is je identiteit als persoon met alle beperkingen primair, of de vrije sfeer van openheid waarin alles plaatsvindt?
Dat is een subtiel verschil. Mensen die al langer op de spirituele weg zitten, zeggen dat ze weten dat ze vrij zijn. Ze zeggen: ‘Ik weet hoe het zit.’ Jij zegt: ‘Ik voel me vrij.’ Maar, wie is dat ik dan? Er is wel een besef van vrijheid, maar dat is gekoppeld aan een bepaalde ik-identiteit. ‘Ik heb een hoger besef.’ Dat is mooi, een hoger bewustzijn. Maar, dan zie je dat dat hogere bewustzijn aan een persoon wordt gekoppeld. Het blijft dan in de persoonlijke sfeer zitten, op het psychische vlak.

Dat bewustzijn is dan nog een deel van je persoonlijkheid?
Dan zeg je: ‘Ik weet het.’ Het gaat echter om een werkelijke omkering tot totale openheid zonder ik-centrum. Dat is je eigen zelf-sfeer, die niets met een ik heeft te maken.
Die sfeer kan open blijven als’s ochtends een nieuwe schepping ontstaat. Primair is er openheid als je eigen zelf-sfeer en daarin zijn er de gebeurtenissen van het leven.

En het ik dan?
Er kunnen nog ik-functies zijn, maar deze zijn niet beperkend. Er is primair het oneindige zelf-zijn. De plaatselijke verschijnselen zijn energetische gebeurtenissen en secundair.

Het is een soort schimmenspel of poppenkast
Je bent dat alles. Pas op dat je niet in de ruimte blijft staan en van daaruit een beoordeling geeft dat dat alles maar een poppenkast is. Je bent alles, maar niet iets specifiek. Je kent alles van binnenuit. Daarom is er geen scheiding tussen jezelf en anderen. Het verschil tussen personen is er alleen in een betrekkelijke zin, bij een beperkt standpunt. Als de omkering heeft plaatsgevonden hoeft die beperkende beweging en scheiding niet meer plaats te vinden.

[Iemand anders] Overdag ga je je zintuigen gebruiken en dat is al weer een beperking.
Wat ik nu zeg is dat de zintuigen geen beperking hoeven te zijn. Net zo goed als het ademen geen beperking hoeft te zijn van de oneindige ademruimte. ‘Ik’ hoef niet adem te halen. Het ademen gaat vanzelf, de zintuigen werken vanzelf. Bij het zien hoef je niet op een standpuntje achter je ogen te zitten. Dat is wel verleidelijk, alleen al omdat er een speciaal perspectief is. Het perspectief wordt geconstrueerd vanuit het landschap met allerlei lijnen die worden bepaald door de plaats van de waarnemer. Dat klopt voor zover je bent geïdentificeerd met je lichaam. Dan heb je een perspectivische waarneming. Het punt is dat je je niet hoeft te identificeren met de oorsprong van het perspectief. Er zijn duizend, er zijn oneindig perspectieven. De bron van de waarneming is bewust-zijn en die is overal. Je zit ook in Azië, niet als gevoel, maar als standpunt, als eerste-persoons-bron van perspectief. Je bent overal. Dat is vrij-zijn van één vast perspectivisch nulpunt. Ervaar dat er veel van die nulpunten van oriëntering en waarneming zijn. Dat is toch vrij-zijn en alles zijn?
In de 20e eeuw is die vrijheid van een standaard-perspectief overal te vinden, bijvoorbeeld in de schilderkunst. Picasso schilderde gezichten waarin verschillende perspectieven waren verwerkt. Moderne romans en films wisselen voortdurend van perspectief. Dat is geen gedachteconstructie, het komt voort uit een loskomen van een bepaald standpunt. Zo lopen er talloze perspectieven door elkaar. Als je de betekenis ervan goed tot je laat doordringen en deze accepteert, kom je vrij.