2009/04 Als je er open voor bent, herken je het: er is vaak een fundamentele breuk met..............

Jaargang 10 nr. 7 (21 april 2009)

Mededelingen

Het nieuwe Programmaboekje 2e helft 2009 is van de drukker gekomen. Bij de bijeenkomsten kan iedereen het meekrijgen. Ook kan het per post worden toegestuurd en binnenkort van de website (Nieuwsrubriek) worden gedownload.
Nieuwe cursussen vanaf september zijn:
- Non-dualiteit in de praktijk, op de vrijdagochtenden 25 september, 2, 9, 23 oktober, 6 november en 27 november
- Bijscholing op de vrijdagen 1x per maand: Meditatie - kennis en bevrijding van de geest
- Bijscholing op de zaterdagen 1x per maand: Chakrayoga - kennis en bevrijding van de levensenergieën en lichamen
* Komende week komt er meer informatie beschikbaar, ook op de website.
- Pia geeft opnieuw de bijscholing/opleiding "Onbeperkt ontspannen", op de zaterdagen: 3 oktober, 7 november, 12 december 2009; zie website Jongeren - Activiteiten.
 

Oproep

Wij zijn op zoek naar iemand die een wetenschappelijk onderzoek kan en wil uitvoeren naar de effecten van de lessen "Ontspanning en Inzicht" bij een groep leerlingen van de hoogste klassen van een middelbare school. Weet je iemand (een student die het onderzoek kan inpassen in de studie kan ook), of ben je zelf geschikt? Neem dan contact op met Pia.
E-mail: Pia Website: studiecentrum: jongeren
 

Tekst

Presentatie van het boek Non-Dualiteit - De grondeloze Openheid
21 november 2008 - Deel 1: Kees Boukema en Douwe Tiemersma over de zijnservaring van non-dualiteit en maatschappelijke betrokkenheid
(sterk verkort - de volledige tekst kunt u vinden op de website)

Kees Boukema

Het boek 'Non-dualiteit' maakte op mij de indruk van een mozaïek, een mozaïek van klassieke teksten, korte overwegingen, gedichtjes, vragen en antwoorden. Ze gaan allemaal over één thema, het thema dat Douwe Tiemersma al vanaf zijn eerste publicatie - dat was in 1983, dus nu vijfentwintig jaar geleden - steeds heeft aangeduid als de 'Openheid'. […]
teeds worden we door Douwe uitgenodigd en aangemoedigd om ons zelf te onderzoeken en te reflecteren op onze eigen ervaringen. Aandacht, zelfreflectie en bewustwording dat zijn de kernthema's van dit boek. Het is, zou je kunnen zeggen, een laag­drempelig onderzoek van ons eigen bewustzijn. Iedereen kan ervaren dat er in ons bewustzijn geen andere grenzen zijn dan de grenzen die we zelf hebben getrokken. Iedereen kan bij zichzelf nagaan dat het zo zit. Douwe schrijft: "Als je meegaat is dat het einde van jezelf als standpunt. Heel eenvoudig. Als je het maar laat gebeuren" (blz. 143). […]
Er staan stukken in dit boek die ik eerder onder ogen heb gehad, een aantal autobiografische fragmenten bijvoorbeeld. Bij herlezing raakte ik opnieuw onder de indruk van de precisie en de openhartigheid waarmee Douwe schrijft over zijn jeugd en de ontmoeting met zijn leraar Sri Nisargadatta Maharaj. Er waren ook stukken die ik nog niet eerder had gezien. Zo was ik aangenaam verrast door zijn Ode aan het Snekermeer. En dat nog wel in de Friese taal!

De zijnservaring van non-dualiteit
Een kwestie die me bij het lezen van dit boek bezig hield is deze. Non-dualiteit en openheid, zo lees ik, zijn niet in positieve bewoordingen te beschrijven; de woorden die daarvoor worden gebruikt blijven ontoereikend. Het is een staat waarin elke scheiding tussen bewustzijn en niet-bewustzijn verdwijnt. (blz. 42)
Ik begrijp heel goed, dat het moeilijk, zo niet onmogelijk, is om een 'zijnservaring' die geen inhoud heeft onder woorden te brengen. Maar gaat daar niet nog een vraag aan vooraf? Namelijk: Wat heeft datgene wat men poogt onder woorden te brengen nog te maken met hetgeen men ervaren heeft? Telkens als gesproken wordt over de ervaring van het zelf-zijn, wordt gezegd dat het 'ik' oplost (blz. 153), wordt weggevaagd of vergeten (blz. 190). […]
Douwe zegt (blz. 81): "Het kan worden herkend als waarheid, maar niet geformuleerd … er is gevoelsmatig bewustzijn voorbij de taal … Het is geen waarneming, je gaat er in op. Toch heb je er weet van." En verder op (blz. 201): "Het ik valt weg. De waarnemer valt weg. Blanco toestand. En toch is er intern weten van deze oorspronkelijke toestand." […] Als ik wakker wordt uit een diepe droomloze slaap, kan ik wel zeggen: "Wat heb ik heerlijk geslapen!", maar wat ik eigenlijk zeg is: "Ik voel me verkwikt en uitgerust! Ik voel me fris om de nieuwe dag te beginnen!" Een echte herinnering aan de ervaring van die droomloze slaap heb ik natuurlijk niet, want mijn bewustzijn was er niet helemaal bij, of misschien was het er zelfs helemaal niet bij.
Mijn vraag is daarom: Zou het bij de 'zijnservaring' van de non-dualiteit, niet net zo kunnen zijn? Dat niet de ontoereikendheid van de taal het belangrijkste obstakel is, maar eerder de onbetrouwbaarheid van de indrukken die in de geest achterblijven na de 'zijnservaring' van non-dualiteit. Zijn het niet de projecties die mijn geest produceert, als de beperkingen op het niveau van het eigen bestaan zich weer aandienen. Misschien zou men alleen kunnen zeggen: "Er is iets, met me gebeurd waardoor ik totaal veranderd ben. Ik ben niet meer degene die ik was, maar wat er precies gebeurd is dat weet ik niet".

Non-dualiteit en maatschappelijke betrokkenheid
Een ander punt dat mij trof bij het lezen is, dat soms sprake is van een bewuste distantie van de alledaagse werkelijkheid. Een distantie die meer is dan 'onthecht zijn', maar lijkt op een vorm van wereldvreemdheid. Dit moet ik toelichten.
Op blz. 90 staat een verslag van een gesprek dat plaats vond in Gouda op 8 januari 2005. Douwe refereert daar op een gegeven moment aan een grote natuurramp, die een paar dagen eerder had plaatsgevonden: de tsunami, een plotseling opkomende vloedgolf, die dorpen in Zuidoost-Azië had weggevaagd en veel mensenlevens had gekost. […]
Ik citeer: "Je ligt heerlijk aan zee te genieten van een wintervakantie in de tropen. Dat is een vanzelfsprekende luxe die westerlingen zich kunnen permitteren. Maar die vanzelfsprekendheden worden weggevaagd door een vloedgolf die komt. Dan breekt die vanzelfsprekendheid open. Alles is zo open dat het niet meer lukt het gat te dichten. Daarom is er sprakeloosheid." Ik meen dat wij westerlingen ons 'de luxe van wintervakanties in de tropen' beslist niet kunnen permitteren. Als we weigeren onze manier van leven te veranderen en blijven volharden in een cultuurpatroon van verspilling van energie en grondstoffen en van vervuiling van het milieu dan zijn we medeplichtig aan het misdrijf van 'biocide', uitroeiing van het leven hier op aarde. […]
Bij de beoefening van advaita wordt er voortdurend op aangedrongen dat men "zich steeds meer openstelt en alles en iedereen positief accepteert" (zie blz. 114 en 115). Ik zou Douwe willen vragen: Zijn er naast situaties waarvoor men zich open moet stellen en positief kan accepteren, ook niet situaties die men moet afwijzen en moet bestrijden? Hoort dat niet bij , zoals je schrijft "een toestand waarin men helder ziet wat er aan de hand is" (blz.129)? Is er, anders gezegd, alleen maar sprake van overgave, of is soms ook verzet geboden? […]

Douwe Tiemersma

Ja, allereerst: het is een feestelijke bijeenkomst en het is prachtig om zo bij elkaar te zijn. Het is een feest, omdat net het boek 'Non-dualiteit' is verschenen. Het is een wonder dat ineens verschijnt, net als de hele schepping. Ja, het is dan ook een feest wanneer dat gebeurt, vooral nu we het samen vieren. Dat is echt fijn.
Ik ben blij dat Kees en Otto zich bereid hebben verklaard om hier het een en ander naar voren te brengen. Het is een feestelijke bijeenkomst, maar we zeiden direct al: laten we die alsjeblieft een beetje inhoudelijk maken. We kunnen dan nog wat verder praten over bepaalde punten van het boek om deze te verduidelijken.
Kees vroeg of ik meteen maar wilde reageren op wat hij gezegd heeft over verantwoordelijkheid. Daar kan ik inderdaad kort mee zijn. Kees, je vergist je. Non-dualiteit en maatschappelijke verantwoordelijk gaan wel zeker samen. Daarover zeg ik straks meer, maar eerst ga ik in op je eerste punt.

De zijnservaring van non-dualiteit

Als Kees vraagt naar de aard van de zijnservaring van non-dualiteit, zal het eerst duidelijk moeten zijn dat non-dualiteit zich op verschillende wijzen toont. In het boek heb ik drie soorten non-dualiteit onderscheiden. […]
Kees vraagt naar de zijnservaring van die blanco diepte van zelf-zijn. Die actuele ervaring bestaat. Je kunt je erop richten, bijvoorbeeld als je je ontspant. Als je intern enigszins bewust blijft wanneer je gaat slapen, zak je heerlijk weg en de grenzen die er eerst waren verdwijnen. Je kunt al gauw vaststellen dat er dan eigenlijk niets overblijft, niets anders dan alleen maar de blanco sfeer van zelf-zijn waarin je heerlijk gaat slapen. Zodra je weer een tegenstelling gaat scheppen door te denken, dan slaap je niet. Dus die blanco sfeer is dus best bekend bij mensen die wel eens slapen. Scheidingen verdwijnen en alles wat er nog is, is aanwezig in je eigen sfeer. Dat kan verder doorgaan totdat er een droomloze slaap is. Meestal wordt die niet herkend, want 's ochtends sta je op en zeg je: "Ik heb heerlijk geslapen." Kun je dan nog iets zeggen over dat heerlijke slapen? Nee, alleen: het was wel heerlijk. Er is kennis van, maar je kunt er ook een duidelijker zijnservaring van hebben.
Die ervaring van een blanco sfeer kan er ook in andere situaties zijn. In de meditatie stopt het denken en je stelt vast dat er niets is. Als je even naar binnen keert en je daar ontspant, merk je dat in die sfeer van zelf-zijn niets aan vormen hoeft op te komen. Als je daar een klein beetje mee vertrouwd raakt, herken je het op steeds meer plaatsen. Op een gegeven ogenblik ga je het ook bewust herkennen in de droomloze slaap. Het is een actueel weten van je eigen zijnssfeer. Het een zijns-weten, maar je kunt er niets meer over zeggen dan dat het blanco is. […]
Als je het steeds vaker herkent, komt er het besef: dit is de grondslag van alles die altijd aanwezig blijft; van daaruit komt alles op. Wanneer je langzaam wakker wordt, ervaar je de opbouw van de werkelijkheid en van de nieuwe dag: "Hoe zit het ook al weer? Wat voor dag is het en wat moet er gedaan worden?" Langzaam verschijnt er de constructie die aansluit bij wat er geweest is. Daarna ga je meestal zeggen: er is een tijdsverloop waarin geen breuk zit tussen gisteren en vandaag. Dat is dus de werkelijkheid voor je. Maar wat er in werkelijkheid plaatsvond - en als je daar open voor bent, dan herken je het - is wel degelijk een fundamentele breuk met de werkelijkheid die je normaal acht. In alle breuken kun je iets van de openheid herkennen, waar je niets over kunt zeggen, maar waar wel alles uit voortkomt. Dat is de notie die je in allerlei tradities vindt, bijvoorbeeld in de Upanishaden die daar heel duidelijk over zijn. Er is een basis van waaruit alles voortkomt en dat is iets wat niet verschillend is van jezelf. [...]

Maatschappelijke verantwoordelijkheid
Aan het begin van mijn reactie op Kees' bijdrage zei ik al dat non-dualiteit en maatschappelijke verantwoordelijk wel degelijk samengaan. Dat samengaan is er op een heel speciale manier en daar kan ik nog iets over zeggen.
Natuurlijk ik ben het helemaal met Kees eens, dat wanneer westerse mensen het vanzelfsprekend vinden in Thailand in de zon te gaan liggen in de winter, dit doorbroken moet worden om allerlei redenen. Maar daar ging het hier natuurlijk niet om. Het was een voorbeeld dat aangeeft dat op allerlei plaatsen die vanzelfsprekendheid van de werkelijkheid van mensen ineens doorbroken kan worden. […]
Het punt van verantwoordelijkheid ligt in de non-dualiteitsbenadering niet op persoonlijk vlak. Juist als er in je eigen zijnssfeer meer openheid komt dan in de persoonlijke sfeer mogelijk is, ontstaat er een echte openheid voor anderen. Er is een uitbreiding van het eigen zelf-zijn, een non-dualiteit met anderen. Je bent die anderen in hun zelf-zijn. Die openheid betekent ook een interne gevoeligheid voor wat er allemaal gebeurt, ook voor het lijden. Er is dan een acceptatie dat de afstand en de grenzen wegvallen. Er is dan een acceptatie van alles en iedereen, ook van het lijden. Er is geen weerstand en je houdt niets op een afstand. Nee, in het opene mag alles komen wat er is. En als alles mag komen, is er ook de interne gevoeligheid van wat aanwezig is. Wanneer er misstanden zijn, zijn zij ook duidelijk.
Hoe gaat het dan verder? In de openheid zie je dat alles zich vanzelf gaat regelen. Als alles open komt, is er geen 'ik wil' en 'ik handel' meer. Er is wel een universele aanwezigheid van gevoelsmatig bewust-zijn. Daarbinnen wordt alles vanzelf gedaan wat het beste is in de situatie, op een vanzelfsprekende wijze, juist doordat er geen ik en ik-belangen meer een rol spelen. […]
 

Nieuw op de website Advaita Centrum

Dagen Vlaanderen
- Bijeenkomst Brugge 3 mei 2009
Jongeren - Activiteiten
- Bijscholing 'Onbeperkt ontspannen' najaar 2009
Uitgeverij - Non-dualiteit - de grondeloze openheid
- Boekbespreking 'Non-dualiteit' in OHM-Vani
- Presentatie 'Non-dualiteit' - deel 1 Kees Boukema en Douwe Tiemersma

Een hartelijke groet,
Douwe Tiemersma