Als je in de stilte komt….

Als de stilte komt, verdwijnt de hardheid van de materiële wereld, dan verdwijnt ook veel van de hardheid van jezelf. Heel veel zaken vallen weg. Ga kijken wat er overblijft, steeds opnieuw. Aldus Douwe Tiemersma.

Door Douwe Tiemersma

In: Koorddanser 28 nr. 289, oktober 2011, p.16

Juist in de helderheid zul je steeds meer ervaren dat je zelf het principe van gevoelsmatig bewustzijn bent. Over jezelf valt steeds minder iets te zeggen. Er komt een steeds grotere ruimte. De eigen sfeer breidt zich uit.
Waarom noemen we het een spirituele  beweging? Spiritualiteit staat tegenover materialiteit. Bij het materialisme staat de materiële werkelijkheid voorop. Wanneer er een verschuiving is naar spiritualiteit komt de geest dus voorop te staan. Niet dat de materialiteit helemaal verdwijnt, maar ze krijgt een ander karakter, ze krijgt een andere plaats. De materiële vormen worden meer doorzichtig. Dat geldt voor wat je ziet, maar ook voor je lichamelijke zelfzijn. Daarom komt er een steeds ruimere sfeer van zelfzijn.
Traditioneel was de spirituele beweging religieus gericht, op ‘hogere’ vormen’. En zo is het voor een groot gedeelte nog. Op de advaita-lijn kijk je zo snel mogelijk door die vormen heen. Je blijft niet bij die vormen staan.
Toch is het belangrijk om precies te zien wat zich allemaal aandient, want ook de religieuze sfeer hoort bij je eigen aanwezig zijn. Die heel ruime sfeer heeft men leren kennen als iets wat tot het goddelijke behoorde. Zo is het ook gegaan in India, ook in de advaita-traditie. Eerst was er een notie van het Brahman als Schepper, een god die schept. Die notie van het goddelijke is hier in het Westen grotendeels verdwenen. Maar als je een spirituele ontwikkeling doormaakt, kom je er vroeg of laat toch mee in aanraking. Daarom is het goed om daar een duidelijke kijk op te krijgen. Het wegvallen van het vastzitten aan een godsdienst heeft hier in het Westen een negatieve kant, omdat de ervaring van transcendentie gemakkelijk verdwijnt. Aan de andere kant heeft het het voordeel dat je niet al te gemakkelijk blijft vastzitten in al die overgeleverde religieuze zaken. Het blijft dus belangrijk om de religieuze sfeer te herkennen, zonder daarin vast te komen zitten.
In de Upanishaden wordt gezegd: Dat, het Uiteindelijke, dat Absolute, Dat ben jij. Daar kun je een heel levende herkenning van hebben. Wat is je hoogste besef? Wat is je hoogste notie? Het hoeft geen vorm te hebben, maar het heeft in ieder geval te maken met onbeperktheid, met universele helderheid, universeel aanwezig-zijn, universeel geluk, vrijheid. In de religie wordt dat naar buiten geprojecteerd en zo ontstaat daar een theologie over. Ons gaat het erom dit te herkennen in de diepte van je zelf-zijn.

Mystiek

De advaita-benadering is geen religieuze mystiek, maar beide hebben wel veel gemeenschappelijks. Wat is het verschil? In de religieuze mystiek wordt dat wat als het ‘hoogste’ wordt gezien, ergens ver weg geprojecteerd. Er wordt uitgegaan van een duidelijke scheiding tussen God en mens, die misschien met veel moeite en genade overbrugd kan worden. In de advaitatraditie gaat het om een directe herkenning van wat je zelf altijd al was. In het kader van de mystiek zijn de fasen die de mysticus moet doormaken vaak op een rijtje gezet. Daarbij behoort ook de donkere nacht en het verlangen. Maar het is duidelijk dat dat soort zaken hoort bij een soort mystiek waarbij het doel ergens ver weg wordt geprojecteerd. Wanneer het goed is, komen God en mens weer bij elkaar, want ook de grote mystici zeggen: ik heb God in het centrum van mijzelf gevonden. Dat is hier en nu.
In het onderzoek van het zelf-zijn krijg je op een gegeven ogenblik een standpunt dat we de getuige noemen. Dit is een afstandelijk punt van bewustzijn van waaruit je alles waarneemt, alles vaststelt. Je ziet hoe het allemaal gaat in de wereld vanaf een grote afstand waarbij je niet meer helemaal in die wereld bent betrokken. Vaak is er nog een geobsedeerde wijze van kijken, zolang je toch nog bij al die processen betrokken bent. Maar wanneer die betrokkenheid steeds minder wordt? Dan kan de aandacht meer teruggaan naar jezelf. De beperkingen van jezelf als getuige – alleen al om daar op een bepaalde plaats aanwezig te zijn – kunnen wegvallen.
Dan word je  jezelf bewust als onbeperkt zelfzijn. Dat is de sfeer van helderheid, van licht, zonder beperkingen, het universele, bewuste aanwezig zijn, zonder beperkingen. Er is alleen maar licht van onbeperkt zijn, onbeperkt bewust-zijn, onbeperkt gelukzalig zijn, Sat-Chit-Ananda. Dat zijn de kenmerken van die universele sfeer. Dat is precies datgene waar de religieuze mysticus op gericht is: de hemelse, goddelijke sfeer. In de advaitabenadering merk je dat dat vroeg of laat de duidelijk ervaren werkelijkheid van jezelf wordt. Als je daar iets onder zit, onder dat universele, dan zijn daar de ‘hemelse vormen’, vormen die veel meer mogelijkheden hebben dan de aardse vormen. Maar die lossen op als de ontwikkeling gaat in de richting van het zuivere Sat-Chit-Ananda. Die universele sfeer van Sat-Chit-Ananda heeft ook de neiging om steeds meer op te lossen, omdat dat kwaliteiten zijn. Het zijn universele en de ‘laatste’ kwaliteiten, maar het blijven kwaliteiten, kwaliteiten van een sfeer waarin je zelf universeel aanwezig bent. In die gelukzaligheid is er nog een universeel genieten. In het zijn, het Sat, is er nog een universeel ik-ben, zonder verdere eigenschappen. In het universele bewust-zijn is er nog een notie van: ik weet, ik stel vast, een weten, zonder vormen, universeel, met toch die kwaliteit.

Helderheid

Maar dan komt ook nog de ervaring en het weten dat ook die laatste kwaliteiten langzamerhand gaan oplossen. Wat blijft er over? Het onuitsprekelijke. Dat onuitsprekelijke is er altijd, hier en nu, ook wanneer er een wereld is. Dat is advaita, het niet gescheiden zijn.
Je stelt dan vast: ik zie inderdaad dat dingen gewoon gebeuren, in het grote geheel, dat ik daar zelf los van sta, hoewel ik alles ben. Ik kan ook zien dat er een verkramping komt op het moment dat ik me er wel mee ga bemoeien. Dan is er een beperkte ik-structuur die de zaken anders wil laten verlopen dan de stroom is. Hoewel ik misschien daar wel eens in word meegesleept, merk ik wel dat de helderheid daarover zich steeds meer uitbreidt, steeds groter wordt.
Laat dat gebeuren. Blijf dus werkelijk bij die verdere uitdijing van die helderheid. En blijf niet gefixeerd op al die zaken die in de wereld plaats vinden. Die mogen er allemaal zijn maar je hoeft er niet op gefixeerd te blijven. Je kunt je aandacht hebben in je eigen sfeer van helderheid, zodat die zich verder kan uitbreiden. Je weet nu dat dit verder gaat dan alle, ook goddelijke, vormen en kwaliteiten. Je weet dat je in je heldere zelfzijn jezelf kan herkennen voorafgaande aan alle vormen en kwaliteiten

Uit: Advaita Post 1-9-2011.