Mabel Collins, Licht het pad & Door de gouden poort

Theosophical University Press Agency, Den Haag & Ankh-Hermes, Deventer 1999

Verscheen in InZicht 1 nr. 3 (november 1999), p. 44

Deze band met twee boekjes bevat regels en uiteenzettingen voor mensen die een spiritueel pad begaan. Vele wijze opmerkingen zijn erin te vinden, onder andere: 'In u is het licht van de wereld - het enige dat op het pad kan worden geworpen. Als u het niet in uzelf kunt waarnemen, heeft het geen zin er elders naar te zoeken.' (p. 3). Ook bepaalde regels zijn zinvol en mooi geformuleerd, bijvoorbeeld: 'Houd vast aan dat wat noch substantie noch bestaan heeft. Luister slechts naar de stem die geen klank heeft. Zie slechts naar dat wat onzichtbaar is zowel voor het innerlijke als het uiterlijke zintuig.' (p. 13) Op deze regels volgt een toelichting. Verder zijn er uiteenzettingen over een aantal onderwerpen zoals pijn, kracht, karma en genot. Ze laten zich slechts moeizaam lezen. Waarom?
De boekjes uit 1885-'87 komen uit de theosofische beweging en wel uit een tijd waarin de theosofie in opmars was. Na de Griekse Oudheid was er voor het eerst de gelegenheid voor gewone mensen om kennis te nemen van Indiase bevrijdingswegen en om ook in de praktijk iets in dit kader te doen. In die zin heeft de theosofie een goede functie gehad. Er is echter wel wat gebeurd in de afgelopen honderd jaar en dat wordt duidelijk bij het lezen van dit boek. Het is duidelijk in het woordgebruik: er wordt bijvoorbeeld over 'adepten' en het 'occultisme' gesproken. Het is ook inhoudelijk duidelijk, bijvoorbeeld in de verschillende regels die voorschrijven te doden ('Dood alle eerzucht' , enzovoort), in de voorstelling van strijd (inclusief van de krijger die je moet laten strijden, en de kracht die je moet bezitten) en de nadruk op macht (door het dier in je te onderwerpen en te gebruiken) op vele plaatsen. In vergelijking met de heldere taal van de directe weg is de tekst versluierend. De schrijfster volgt haar uitspraak dat de 'adepten' woorden gebruikten die het mysterie verbergen (p. 26-27). In onze tijd is dit echter niet nodig en zelfs fnuikend. Als je welwillend bent, kun je door de woorden heen lezen, maar ze roepen, omdat ze niet helder zijn, weerstand op en kunnen gemakkelijk verkeerd worden verstaan. Zou dat de reden zijn waarom de meer directe wegen in Vedanta en boeddhisme veel vitaler zijn dan de theosofie?

[DT]