2-12 Alleen verdwijnt je diepe verwevenheid met alles

Zo ver het oog ziet

(Harry van Zomeren)

Zonder mentale binnen-beelden
die het geheugen heeft verzameld,
was er enkel een ruimtelijk gevoel.
Toen dat in het hart zonder plaats
tot ontplooiing werd verwelkomd,
vloeide het in ontgrensde stilte uit.
In een sfeer van klaarte en vrede
schildert vanzelf dat gevoel,
door de aandacht aangeraakt,
een wijdse verte.

Uit een inleiding en gesprek

te Rotterdam op 24 januari 1980,  in: Yoga en Vedanta 1980

"..... Het verwonderlijke is dat de hele wereld met inbegrip van het lichaam toch nog doordraait. Je staat er verbaasd van te kijken. Van te voren heb je, hoe dan ook, een idee over wat verlichting zou moeten zijn. Er zijn prachtige verhalen over. Heel verheven ervaringen zouden erbij optreden. Maar nee, dat is het niet. Alleen verdwijnt je diepe verwevenheid met alles wat je denkt en doet, met de beperkte persoonlijke wereld ....." [speciaal voor Ernst]

Dit is nog een gesprek uit 1980. Ja, in Rotterdam hebben we een scanner gekregen. Jetske is druk bezig de oude teksten te digitaliseren, zodat iedereen ze kan krijgen. Zie verder de bijlage voor de complete tekst.

Lijden en bewustwording

Ook gisteren op de Advaita-avond:
het 'ik denk' dat zich tot bloedens toe kapot loopt tegen zijn eigen muren.
Wat komt de bewustwording? wat betekent de bewustwording?
[speciaal voor Marco]

Douwe Tiemersma

Bijlage

Uit een inleiding en gesprek met Douwe Tiemersma
te Rotterdam op 24 januari 1980
In: Yoga en Vedanta 1980

Wanneer je wat langer met yoga en vedanta bezig bent, komt er meestal wel een periode waarin je veel lezingen bijwoont, waarin je nogal veel 'leraren' achterna loopt. Bij de meeste leraren waardeer je wel bepaalde dingen, maar blijf je op een afstand staan. Je komt door welke oorzaak dan ook bij hen niet veel verder.
Op een gegeven ogenblik moet je echter bij iemand beslissen "bij hem of haar wil ik blijven; ik voel dat hij mij werkelijk kan helpen". Dan moet je ook al je begrippen loslaten, al je ideeën over wat goed en wat slecht is, over wat hij zegt of doet Je moet dan niet denken "dat is leerzaam" of "dat slaat op mij". Bij het luisteren ga je zo gemakkelijk denken, beoordelen "dat is niet helemaal juist", "hoe zou hij dat bedoelen". Nee, je moet er met een open geest gaan zitten en zeggen "wat er gebeurt, gebeurt  er; ik laat alles op mij afkomen. Geen verdedigingsmechanismen meer. Wat ervan komt, komt er. Ik voel dat de ander aan de andere kant staat en door wat hij dan nog in de wereld te zeggen heeft kan ik geholpen worden". Door je helemaal open te stellen voor een authentieke leraar, kan er iets wezenlijks gebeuren.

Dit veronderstelt wel dat je heel goed ziet waar de moeilijkheid zit: wat de kern is van je persoonlijkheid, het ik-gevoel. Alles wat je doet en waarneemt heeft een vorm, maar er zit ook het "ik" in. Dit is het aspect van het er belang bij hebben, van het vasthouden. Dit moet je heel duidelijk gaan zien, op een afstandje van jezelf; de verwevenheid van alles wat je waarneemt, denkt, voelt en doet met het "ik". Zie het eigen persoontje als een bolletje voor je. Je zit er nog aan vast, aan de persoonlijke wereld, totdat je alles voelt verdwijnen. Dan lost het beperkte ik zich op.

Het verwonderlijke is dat de hele wereld met inbegrip van het lichaam toch nog doordraait. Je staat er verbaasd van te kijken. Van te voren heb je, hoe dan ook, een idee over wat verlichting zou moeten zijn. Er zijn prachtige verhalen over. Heel verheven ervaringen zouden erbij optreden. Maar nee, dat is het niet. Alleen verdwijnt je diepe verwevenheid met alles wat je denkt en doet, met de beperkte persoonlijke wereld
Je ziet dat de oude toestand lijden betekent. Je ziet dat er eerst in alles een basale angst zat. In het gewone leven is dat niet altijd even duidelijk. Het leven kan prettig zijn. Maar toch zit er een stuk onvrede in en dat blijkt ook wel. Na een prettige periode komt het lijden des te sterker naar voren en wanneer je goed kijkt zit die onvrede ook in de prettige periodes. Het is een altijd aanwezige ondertoon; het vastzitten, het niet los kunnen laten, niet volledig vrij zijn, altijd beperking, het samentrekken. Het kan heel subtiel, maar ook grof zijn; de spanning in de spieren, blokkades in de energiestroming, in het gevoel met verdrongen ervaringen, in het denken. Maar afgezien hiervan is er die basale ondertoon in het leven, ook wanneer het prettig is. Wanneer je dat duidelijk ziet, kan het wegvallen. Dan is er de vrijheid en snap je wat de advaita betekent, niet theoretisch, maar als Ervaring. Eerst is er dus de bewustwording toch nog overal aan vast te zitten en dan de vrijheid ervan.

En het gebeurt zo maar. Met het denken heeft het niets te maken. Het denken houdt juist vast. Ook met yogatraining heeft het niets te maken. De band met het ego lost zich zomaar op. De basale zwaarte, de subtiele bezorgdheid verdwijnt zomaar. Alles wordt helder, licht.

Wat er in de wereld gebeurt, doet er niet toe. Als die er is ben je haar Zelf : een kosmische dans van energieën. De wereld als een harde werkelijkheid zien is dan een illusie. Niet de wereld is een illusie, wel het zien van de wereld als een objectieve werkelijkheid. Dit komt omdat je haar zo maakt en er zoveel in hebt geïnvesteerd. Je denkt een verleden en toekomst en werkt daarin. Maar wanneer je alles los kunt laten, wordt de wereld doorzichtig. Je doorziet haar als een projectie van je geest

Wat ik ervaren heb als erg belangrijk voor het uiteindelijke loslaten is het vertrouwen in iemand die 'aan de andere kant staat'. Alles loslaten gaat niet zomaar. Het gaat om dat waarvan je onbewust dacht dat het de basis van je bestaan was. Dan is dat vertrouwen wel heel belangrijk. Dat je zo iemand gelooft, wanneer hij zegt : "Jij bent Brahman". Wanneer je dat gelooft is het ook zo; van het ene moment op het andere zie je het. Het ene moment zit je nog vast, het andere moment is er de onbeperkte Werkelijkheid. Omdat je dat onvoorwaardelijk gelooft, zie je het. Voor de meesten blijkt dat moeilijk te zijn. Er zijn honderden mensen die bij grote meesters komen en er is maar een enkeling die het accepteert en zo het Uiteindelijke realiseert.

Zie de beperkingen van je ik steeds duidelijker zitten en realiseer je dat je het Zelf bent, als vrij Bewust-zijn, waarin je hele wereld op kan lossen. Stel je daarvoor open. Geloof erin, zodat je het ziet. Geef je daar aan over. Het is te vergelijken met het je in een diepe afgrond storten. Wanneer je in de afgrond durft te springen heb je alle angst overwonnen. Wanneer dit niet lukt houd je je vast en blijf je in de beperktheid zitten. Er is een fase van doodsangst van het ikje dat wil blijven bestaan. Die wordt overwonnen wanneer je een groot vertrouwen hebt in de ruimte waarin je terecht komt. een vertrouwen dat je opgevangen wordt. Daarbij kan een guru van onschatbare betekenis zijn, niet als persoon, maar omdat je ziet dat hij die ruimte is. In hem zie je dat het mogelijk is. Laat het dan maar gebeuren.

Je blijft jaren met yoga bezig en denkt: 'dat is mijn yoga-weg'. Je hebt een idee van vooruitgang. Wanneer je terugkijkt merk je op dat je een aantal jaren geleden heel anders was, dat het nu beter is. Je leeft meer ontspannen, meer bewust, gezonder en denkt dat je een mooi stukje van de weg hebt afgelopen. Maar wanneer je echt aan yoga doet, hoeft er geen verleden meer zijn. Elk moment kan nieuw zijn. Elk ogenblik kun je het oude loslaten, de oude ideeën over het doel, de bevrijding. Zie dat het om dit moment gaat, nu. De ideeën horen bij het verleden, bij een star en beperkt ik. Aan alle begrippen zit de ik-gedachte gekleefd. Het 'ik ben' in de voorstellingen van conceptie, geboorte en dood. Breng die punten van je ego samen, hier voor je. Je kunt het zo pakken en het kan zo verdwijnen. Het 'ik ben' is alles. Ervaar het en zie het heel duidelijk. Dan kan de realisatie komen van de hoogste werkelijkheid

Vraag: Het beeld sprak me aan van die twee punten, conceptie en dood. Ervoor was je niets en er na niets. Misschien kun je daar nog iets over zeggen.
D.T. : Wanneer de punten bij elkaar komen, ben je als ikje helemaal niets. Alleen Bewustzijn. In het boek 'I am That' staat, dat je, wanneer je het lijden, al de speldeprikken. op wilt heffen, je veel kleiner dan de punt van de speld moet worden. Dan kan de speld niet meer prikken. Wanneer er dan nog van prikken sprake is, gebeurt het eerder andersom. Zolang je jezelf nog groot waant, ben je geweldig kwetsbaar.

Vraag: Je redeneert allemaal wel eens bij jezelf: 'het is eigenlijk onzin om je over de dingen zo druk te maken, want dat helpt niets'.
D.T. : Juist, maar het hangt er wel van af op welk niveau dit inzicht ontstaat, hoe je dit ervaart. Wanneer dit inzicht totaal is betekent het de bevrijding van het ego. Dan zie je dat er niets meer vastgehouden hoeft te worden, dat er niets meer is om je aan vast te houden. Het ego komt dan ook niet meer terug. Het is definitief. Maar dit vereist wel een heel helder inzicht in je eigen situatie. Meditatie kan je hierbij helpen, inzichtsmeditatie wel te verstaan. Je moet bij jezelf blijven en kijken. Soms ervaar je dit als moeilijk, omdat je over je eigen traagheid en sufheid heen moet zetten. Je laat je zo gemakkelijk met de dagelijkse gang van zaken meegaan. Alle meditaties lopen op deze inzichtsmeditatie uit. Daarin gaat het niet om een samadhi, als extase, zonder kontakt. Dat is een richting in de yoga die niet veel oplevert. Uit de samadhi kom je weer terug in de wereld van alle dag. Om altijd de Werkelijkheid te zien en te zijn moet het inzicht heel helder zijn.

Vraag: Moet je eigenlijk in een moeilijke situatie terecht komen, voordatje verder komt ?
D.T. : Houd je niet bezig met allerlei overwegingen. Het gaat om je situatie, nu. Ga duidelijk zien wat je hindernis nu is om volkomen vrij te worden. Probeer dat eens te formuleren. Over hindernissen kom je niet door algemene uitspraken, zoals 'het is moeilijk' of 'in dat geval is het gemakkelijker' Zie wat jezelf bent, nu.

Vraag: Hoe zit het met dat ongenoegen, die onvrede ?
D.T. : Zie eens hoe het in jezelf zit Er is onvrede door het feit dat je zelf beperkt bent. Dit kan zich uiten in diverse vormen, bijvoorbeeld: ik voel me opgesloten, ik zou graag naar het zuiden gaan met de blauwe lucht. Het kan zich overal in uiten: eten, roken, seksualiteit enz. Zie duidelijk dat het vastzit op het kleine ego, terwijl je een intuïtie hebt van het onbeperkte Zelf. Omdat je dit niet verwerkelijkt hebt en er toch een notie van hebt, heb je onvrede. De meeste mensen hebben dit, hoewel ze dit vrijwel nooit zo onder woorden brengen. Blindelings worden er kompensaties gezocht en hoewel deze enige tijd een zekere bevrediging geven, is het een vlucht, geen werkelijke bevrediging, een bedwelming. De onvrede is er zolang je jezelf voor beperkt houdt.